بررسی اثر تنش شوری بر میزان عناصر ریز مغذی و پروتئین دانه کینوا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار ، مرکز ملی تحقیقات شوری، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، یزد، ایران،

2 استادیار مرکز ملی تحقیقات شوری، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی- یزد- ایران

چکیده

مقدمه: کینوا (Chenopodium quinoa Willd) متعلق به خانواده آمارانتاسه و بومی منطقه آند می‌باشد. در دهه های گذشته کشت این گیاه در بسیاری از مناطق گسترده شده است. یکی از دلایل توجه به این گیاه توانمندی سازگاری به شرایط سخت اقلیمی می‌باشد. علاوه بر این دارای میزان پروتئین بالاتری نسبت به گندم، جو، ذرت و برنج است. از طرفی دانه گیاه تامین کننده کل اسیدهای آمینه ضروری (شامل لیزین، میتونین و سیستئین) مورد نیاز انسان است. هدف این آزمایش بررسی اثر تنش شوری بر میزان ریز مغذی‌ها و درصد پروتئین در دانه تولیدی کینوا است.
مواد و روش: آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار در تاریخ 16 مرداد 1396 کشت شد. تیمارهای آزمایشی شامل 3 ژنوتیپ برتر (صدوق، تیتیکاکا وNSRCQB) بود. ژنوتیپ در کرت فرعی و شوری آب آبیاری در 3 سطح 2، 10 و 17دسی زیمنس بر متر در کرت اصلی قرار گرفت. در نهایت عملکرد دانه، میزان ساپونین، سایز بندی دانه و میزان عناصر ریز مغذی موجود در دانه و درصد پروتئین دانه بعد از ساپونین گیری اندازه‌گیری شد.
نتایج: تاثیر تنش شوری بر وزن هزار دانه، عملکرد دانه، سایز دانه 2-7/1، 7/1-4/1 میلی‌متر، ارتفاع کف، میزان آهن، روی، کلسیم و عملکرد پروتئین معنی‌دار بود. رقم صدوق بیشترین وزن هزار دانه و عملکرد دانه را داشت. رقم صدوق بیشترین درصد بذور درشت و تیتیکاکا بیشترین درصد بذور ریز را داشت. با افزایش شوری عملکرد رقم تیتیکاکا به ازای هر واحد شوری 13 درصد کاهش یافت در حالی که در ژنوتیپ صدوق و NSRCQB اختلاف معنی‌داری با سطح غیر شور نداشت. با افزایش شوری کمترین ارتفاع کف مربوط به ژنوتیپ NSRCQB بود. اثر متقابل تنش شوری و ژنوتیپ بر عملکرد دانه، ارتفاع کف، درصد آهن، روی، کلسیم، پروتئین و عملکرد پروتئین معنی‌دار بود. با افزایش شوری میزان آهن در رقم تیتیکاکا، میزان روی در هر سه ژنوتیپ، نیتروژن در صدوق و NSRCQB، کلسیم در تیتیکاکا، درصد پروتئین در صدوق و NSRCQB افزایش معنی‌دار نسبت به شرایط غیر شور داشت. با افزایش میزان شوری بیشترین شیب افزایش در بین عناصر ریز مغذی مربوط به میزان روی دانه بود. عملکرد پروتئین در رقم صدوق و NSRCQB با افزایش شوری تحت تاثیر قرار نگرفت در حالی در رقم تیتیکاکا 13 درصد به ازای هر واحد افزایش شوری آب آبیاری کاهش یافت.
نتیجه گیری کلی: با افزایش شوری تا dS/m 10 عملکرد ژنوتیپ‌های بررسی شده کینوا تحت تاثیر قرار نگرفت و این گیاه به منظور بهره-برداری از منابع آب شور توصیه می‌گردد و در بین سه ژنوتیپ مورد بررسی رقم صدوق برتر بود. درصد عناصر ریز مغذی آهن، کلسیم، روی و پروتئین دانه در شرایط شور افزایش یافت و علی رغم کاهش عملکرد دانه میزان عملکرد پروتئین در متر مربع تحت تاثیر قرار نگرفت. میزان افزایش عناصر ریز مغذی و کاهش میزان عملکرد با افزایش شوری آب آبیاری تحت تاثیر ژنوتیپ می‌باشد. از آنجایی که کمیت و کیفیت دانه تولیدی کینوا تحت تاثیر شوری آب آبیاری قرار نمی‌گیرد می‌تواند در بهبود امنیت غذایی مناطق حاشیه ای موثر باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Evaluation the effect of salinity stress on the protein and micronutrient elements content of quinoa seeds

نویسندگان [English]

  • Masoumeh Salehi 1
  • Farhad Dehghany 2
1 Associate Professor, National Salinity Research Center, Agricultural Education and Extension Research Organization, Yazd, Iran.
2 National Salinity Research Center Nahalestan Ave. Airport Bulevard
چکیده [English]

Introduction: Quinoa (Chenopodium quinoa Willd) belongs to the Amaranth family and is native to the Andes. In recent decades, the cultivation of this plant has extended. One of the reasons for paying attention to this plant is its ability to adapt to harsh climatic conditions. It has a higher protein content than wheat, barley, corn and rice. On the other hand, plant seeds supply all the essential amino acids (including lysine, methionine and cysteine) needed by humans. The aim of this experiment was to investigate the effect of salinity stress on the amount of micronutrients and protein percentage in quinoa seeds.
Material and Methods: An experiment was planted as a split plot in a randomized complete block design with three replications on August 7, 2017. Experimental treatments included three superior genotypes (Sadough, Titicaca and NSRCQB). Genotype in sub-plot and irrigation water salinity at 3 levels of 2, 10 and 17 dS/m were located in the main plot. Finally, grain yield, saponin content (foam height), grain size and amount of micronutrients in grain and grain protein percentage were measured after saponification.
Results: The effect of salinity stress on 1000-grain weight, grain yield, grain size (1.7-2, 1.4-1.7 mm), foam height, iron, zinc, calcium content and protein yield were significant. Sadough cultivar had the highest 1000-seed weight and grain yield. Sadough and Titicaca cultivar had the highest percentage of large seeds and small seeds, respectively. With increasing salinity, seed yield of Titicaca cultivar decreased by 13% per unit increasing irrigation water salinity, while in Sadough and NSRCQB genotypes, there was no significant difference with non-saline level. With increasing salinity, the lowest foam height was related to NSRCQB genotype. The interaction effect of salinity stress and genotype on grain yield, foam height, percentage of iron, zinc, calcium, protein and protein yield was significant. With increasing salinity, iron content in Titicaca cultivar, zinc content in all three genotypes, nitrogen in Sadough and NSRCQB, calcium in Titicaca, protein percentage in Sadough and NSRCQB increased significantly compared to non-saline conditions. With increasing salinity, the highest increase slope among micronutrients was related to grain. Protein yield in Sadough and NSRCQB cultivars was not affected by salinity increase, while in Titicaca cultivar decreased by 13% per unit of irrigation water salinity.
Conclusion: With increasing salinity up to 10 dS/m, the seed yield of three quinoa genotypes was not affected and this plant is recommended for exploitation of saline water resources. Sadough cultivar was the best among the three genotypes. The percentage of micronutrients iron, calcium, zinc and grain protein increased under saline conditions and despite the decrease in grain yield, the protein yield per square meter was not affected. The rate of increase in micronutrients and decrease in yield with increasing salinity of irrigation water is affected by genotype. Since the quantity and quality of quinoa seeds are not affected by water salinity, it can be effective in improving food security in marginal areas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Chenopodium quinoa Willd
  • Protein
  • Iron
  • Zinc