تاثیر پرایمینگ ‌فیزیکی‌بذر بر فنولوژی، برخی صفات فیزیولوژیک و اجزای عملکرد گندم‌ در کشت‌ تأخیری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هییت علمی

چکیده

سابقه و هدف
برخی از زارعین به دنبال برداشت گندم پاییزه در اوایل تابستان نسبت به کشت سویا به عنوان زراعت ثانویه مبادرت می‌کنند. کشت به موقع سویا در این شرایط برای توفیق در زراعت آن مهم است. به منظور استفاده هر چه بهتر از زمین، با بهره‌برداری از فناوری های خاص می‌توان ضمن برداشت تا حدودی زودتر گندم بدون تغییر محسوس در عملکرد، دوره رشدی مناسبی را برای زراعت ثانویه نیز فراهم آورد. استقرار مناسب گیاه زراعی یکی از چالش‌های اصلی در تولید است و اهمیت آن برای زارعین همانند محققان مشخص شده است. پرایمینگ بذر به عنوان یک فناوری جهت افزایش سرعت و یکنواختی سبز کردن، بنیه بالا و بهبود عملکرد در گونه‌های زراعی شناخته شده است. در مطالعه‌ای امواج اولتراسونیک به تسریع در سبز کردن و رسیدگی زود هنگام (10-5 روزه) گیاهان زراعی منتج شد. مطالعه حاضر با هدف بررسی تأثیر پیش ‌تیمارهای فیزیکی بذر بر استقرار گیاهچه، دوره رشد و عملکرد گندم پاییزه رقم الوند در کشت‌ های به موقع و تأخیری انجام شد.
مواد و روش‌ها
این آزمایش‌ها در گلخانه و مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز در سال زراعی 93-1392 اجرا گردید. فاکتورهای مورد مطالعه شامل قرار دادن بذرهای گندم در معرض اشعه ‌های اولتراسونیک، لیزر، میدان مغناطیسی، گاما و بتا در مدت‌های 5/3 و 5 دقیقه و تاریخ‌های کاشت 5 و 25 مهر ماه بودند. تجزیه آماری داده‌ها با بهره‌گیری از نرم‌افزار MSTAT-C انجام یافت. از تجزیه واریانس برای آزمایش معنی‌داری منابع تغییرات و از آزمون LSD (05/0 P) برای مقایسه اختلاف بین میانگین‌ها استفاده گردید.
یافته ها
تمامی پیش تیمارهای بذر در مقایسه با بذرهای شاهد، بهبود ضریب یکنواختی سبز کردن را به ‌دنبال داشت. شاخص قدرت گیاهچه به طور معنی‌داری به انواع تیمارهای بذر پاسخ مثبت نشان داد. اختلاف معنی‌داری از لحاظ زمان بین کاشت تا برداشت بین تیمارهای لیزر، گاما و بتا وجود نداشت. بذرهای گندم تحت تیمار با میدان‌های مغناطیسی، امواج اولتراسونیک و کوتاه مدت اشعه گاما، از کلروفیل بیشتری در برگ ‌ها برخوردار بودند. تیمار اشعه گاما به مدت 5/3 دقیقه همانند تیمار های میدان مغناطیسی و اولتراسونیک، بذر های سنگین‌تر با وزن هزار دانه معادل 5/50 گرم را تولید کرد، در حالی که مقدار این صفت در سایر تیمارها و شاهد فقط 5/40 گرم بود. اختلاف معنی‌داری بین عملکرد بذر حاصل از تاریخ‌های کاشت به موقع و تأخیری مشاهده نگردید و مقدار آن به طور متوسط از 334 گرم در مترمربع در شاهد تا 1/480 گرم در مترمربع در اشعه ‌های لیزر، بتا و بلند مدت گاما در حال تغییر بود.
نتیجه گیری
تیمار فیزیکی بذر گندم پاییزه رقم الوند با میدان‌ مغناطیسی، امواج اولتراسونیک و کوتاه مدت اشعه گاما می‌تواند به صورت مؤثر جهت بهبود رشد، ظهور به موقع فرآیندهای فنولوژیک و پایداری عملکرد در شرایط کشت تأخیری مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Effect of physical priming on phenology, some of physiological traits and yield components of wheat (Triticum aestivum) under delayed sowing date

چکیده [English]

Background and objectives
Some of farmers in Iran cultivate soybean as a secondary crop after wheat harvesting in early summer. In this case, on-time planting of soybean will be important in its productivity. For better land use, exploitation of new technologies could be help to earlier maturing of wheat and finally prepare better growth period and good yield production of secondary crop. Good crop establishment is a major challenge in crop production, a fact recognized by farmers as well as researchers. Seed priming is a feasible technology to enhance rapid and uniform emergence, high vigor and better yields in crop species. Ultrasonic waves can be a major role in earlier seedling emergence and maturing (5-10 days). Therefore, the present study was carried out to investigate the effects of physical treatments and sowing date on emergence and production of wheat crop.
Materials and methods
The experiments were conducted in greenhouse and research field of Islamic Azad University of Tabriz, Iran during 2013-2014. The wheat seeds were treated by ultrasonic, laser, magnetic field, gamma and beta irradiations for 3.5 and 5 min. and were sown on dates of 27th September and 17th October. Data statistical analysis was performed by MSTAT-C software. Also, analysis of variance and LSD test (P 0.05) were used for statistically test of sources of variation and means comparison respectively.
Results
All the seed priming treatments improved coefficient of uniformity of emergence compared with non-primed seeds. Seedling vigor index responded positively and significantly to seed priming agents. There was no significant difference among laser, gamma and beta irradiations with a view to time from sowing to harvesting. Wheat seeds primed by magnetic fields, ultrasonic waves and lower exposure time of gamma had high chlorophyll in leaves. Gamma irradiation with exposure time of 3.5 min, as well as magnetic field and ultrasonic wave lead to producing heavier seeds with thousand seed weight of 50.5 g, but only 40.5 g from those seeds treated under other agents and non-treated one. There is no significant difference between seed yields from sowing dates of 27th September and 17th October, and the yield ranged from 334 g.m-2 in average of control; laser and beta irradiations and higher exposure time of gamma up to 480.1 g.m-2 in other treatments.
Conclusion
It is concluded from the study that wheat seed priming by magnetic fields, ultrasonic waves and lower exposure time of gamma irradiation can be effectively used to improve the crop performance and yield especially in late sown plants.

کلیدواژه‌ها [English]

  • chlorophyll
  • Delayed sowing date
  • Stand establishment
  • Ultrasonic wave