بررسی برهمکنش نیتروژن و شوری بر عملکرد، درصد روغن و کارآیی استفاده از نیتروژن در کلزا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان

2 استاد گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس

3 استادیار گروه علوم خاک، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان

چکیده

چکیده
سابقه و هدف: در بیشتر خاک‌‌های شور و غیر شور نیتروژن به عنوان محدود کننده‌ترین عنصر غذایی برای رشد گیاهان مطرح است. در خاک‌‌های شور، اثرات متقابل شوری و حاصلخیزی خاک از نقطه ‌نظر تولید بهینه اهمیت فراوان دارد. عدم تعادل عناصر غذایی مورد نیاز گیاه یکی از مشکلات خاک‌های شور است. در این شرایط که کاربرد کود، ممکن است اثر اسمزی ناشی از شوری را تشدید کند، همواره این پرسش مطرح است که آیا در خاک‌های شور مصرف کود ضرورت دارد یا نه؟ به منظور پاسخگویی به چنین پرسشی، آزمایشی با فاکتورهای شوری و عنصر نیتروژن، بر روی گیاه کلزا انجام ‌شد.

مواد و روش‌ها: به منظور ارزیابی برهمکنش شوری و نیتروژن، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار با فاکتورهای شوری و عنصر نیتروژن، بر روی گیاه کلزا به اجرا در آمد. تیمارهای شوری شامل یک آب غیرشور (3/0 دسی‌زیمنس بر متر)، و آب‌های شور طبیعی با شوری 3، 6، 9 و 12 دسی‌زیمنس بر متر بود. عنصر غذایی نیتروژن نیز دارای چهار سطح صفر (N1)، 75 (N2)، 150(N3) و 300 (N4) میلی‌گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک به صورت نیترات آمونیوم بود. خاک به کار رفته در این پژوهش، دارای بافت لوم شنی و شوری کم و مقادیر ناچیز نیتروژن بود.

یافته‌ها: نتایج نشان داد که به طور کلی با افزایش شوری، عملکرد نسبی دانه کلزا کاهش و با افزودن نیتروژن به خاک عملکرد افزایش می‌یابد. در بیشترین مقدار شوری (12 دسی‌زیمنس بر متر) کاربرد نیتروژن، حتی به مقدار 300 میلی‌گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک، درصد روغن دانه کلزا را به گونه‌ای قابل توجه افزایش داد. در شوری‌های کمتر از 12 دسی‌زیمنس بر متر این افزایش اندک بود. با افزایش کاربرد نیتروژن و افزایش شوری آب آبیاری، کارآیی زراعی نیتروژن برای تولید روغن کاهش یافت. آستانه کاهش کارآیی زراعی نیتروژن برای تولید روغن در شرایط شور به مقدار کاربرد نیتروژن بستگی داشت. آستانه کاهش کارآیی زراعی نیتروژن برای تولید روغن، در سطح اول کاربرد نیتروژن برابر با 3/0 دسی‌زیمنس بر متر و در مقادیر بالاتر کاربرد نیتروژن این آستانه تا 6 دسی‌زیمنس بر متر افزایش یافت. با افزایش سطوح نیتروژن از شدت کاهش درصد بازیافت ظاهری نیتروژن کاسته شد.

نتیجه‌گیری: با افزایش شوری، عملکرد نسبی دانه کلزا کاهش و با افزودن نیتروژن به خاک عملکرد افزایش یافت. به طور کلی، با افزایش شوری آب آبیاری (به‌ویژه در شوری‌های زیاد)، در همه سطوح کاربرد نیتروژن، کارآیی فیزیولوژیک نیتروژن در کلزا افزایش یافت. در بیشترین مقدار شوری کاربرد نیتروژن، به گونه‌ای قابل توجه درصد روغن دانه کلزا را افزایش داد. آستانه کاهش کارآیی زراعی نیتروژن برای تولید روغن در شرایط شور به مقدار کاربرد نیتروژن بستگی داشت. بنابراین، توصیه می‌شود در کاربرد مقادیر بالای نیتروژن در شرایط شور باید احتیاط بیشتری به عمل آورد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Interactive effect of nitrogen and salinity on yield, oil content and nitrogen use efficiency in canola

نویسنده [English]

  • Mehdi Homaee 2
1
2
3
چکیده [English]

Abstract
Background and objectives: In most saline and non-saline soils, nitrogen is the most restrictive nutrient for plant growth. In saline soils, interactive effects of salinity and soil fertility is very important from optimum production. Nutrient imbalance is one of the problems with saline soils. In these circumstances, the fertilizer application may to increase osmotic effect of salt, the question is whether fertilizer is necessary or not, in saline soils? In order to answer these questions, an experiment with factors of salinity and nitrogen were carried out on canola.
Materials and methods: In order to evaluate the interaction of salinity and nitrogen, a factorial experiment in a randomized complete block design with factors of salinity and nitrogen were carried out on canola. Salinity treatments were included a non-saline water (0.3 dS m-1), and natural saline waters with salinity of 3, 6, 9 and 12 dS m-1. Nutrient nitrogen levels were four value: zero (N1), 75 (N2), 150 (N3) and 300 (N4) mg N per kg of soil as the ammonium nitrate. The soil texture used in this research was sandy loam containing low amounts of salinity and nitrogen.
Results: The results showed that with increasing salinity, seed canola yield reduced and increased by adding nitrogen to the soil. In this experiment, nitrogen application even to the amount of 300 mg N kg, increased percentage of seed canola oil. The increase was little in the salinity of less than 12 dS m-1. Generally, with increasing water salinity and nitrogen application, nitrogen agronomy efficiency (NAE) decreased for oil production. NAE threshold for oil production in saline conditions depended on the amount of nitrogen application. NAE threshold for oil production in the first level of nitrogen equal to 0.3 dS m-1 and at higher levels of nitrogen increased to 6 dS m-1. By increasing nitrogen levels decreased sharply the percentage of nitrogen apparent recovery (NAR).
Conclusion: With increasing salinity, canola yield reduced and increased by adding nitrogen to the soil. In general, by increasing salinity (especially in high salinity), at all levels of nitrogen, nitrogen physiological efficiency (NPE) of canola increased. In the highest salinity value, N application, increased canola seed oil content so significantly. Nitrogen agronomic efficiency threshold for producing of canola oil in saline conditions depended on the amount of nitrogen application. According to the results, it is recommended to act more cautiously using large amounts of nitrogen in salt condition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Apparent nitrogen recovery
  • Nitrogen agronomic efficiency
  • Nitrogen physiologic efficiency
  • Nutrient
  • Saline water