بررسی لاین‏ های برنج متحمل به تنش گرمای ایری با استفاده از روش‏ های آماری چندمتغیره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واخد علوم و تخقیقات خوزستان

2 استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، شوشتر، ایران

3 عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی خوزستان

چکیده

سابقه و هدف: مطالعه عملکرد دانه و اجزای عملکرد و همچنین صفات مرفولوژیکی می‌توانند به شناخت راهکارهایی برای انتخاب ارقام متحمل و افزایش عملکرد در شرایط متنوع محیطی از جمله شرایط تنش گرمایی کمک کنند. به همین منظور، این آزمایش به منظور بررسی عملکرد دانه و اجزای عملکرد، 42 لاین ارسالی متحمل به گرما از موسسه تحقیقات بین‏المللی برنج (ایری) انجام شد.
مواد و روشها: آزمایش در سال زراعی 93-1392 در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار به همراه یک رقم شاهد (هویزه) در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان اجرا گردید. در این تحقیق هشت صفت شامل: درجه رسیدگی، دوره رشد، تعداد پنجه در متر‏مربع، تعداد دانه در خوشه، تعداد دانه پوک در خوشه، وزن هزار دانه، درصد باروری و عملکرد دانه بر اساس سیستم استاندارد ارزیابی مؤسسه تحقیقات بین‏المللی برنج اندازه‏گیری شد. صفت درجه رسیدگی از حاصل‏ضرب دو صفت درصد باروری و وزن هزار دانه در هر واحد آزمایشی ارزیابی شدند.
یافته‌ها: تجزیه واریانس ساده صفات نشان داد اثر رقم برای کلیه صفات به جز تعداد پنجه در متر مربع معنی‏دار بود که حاکی از وجود تنوع بین لاین‏ها و رقم مورد مطالعه بود. تعداد پنجه در متر مربع و تعداد دانه در خوشه در برابر عملکرد دانه وارد معادله رگرسیونی شدند که این صفات دارای همبستگی مثبت و معنی‏داری با عملکرد دانه بودند. تجزیه علیت نشان داد که صفت تعداد دانه در خوشه با ضریب همبستگی 337/0 بصورت مستقیم بیشتر از صفت تعداد پنجه در واحد که ضریب همبستگی 186/0 را به خود اختصاص داد، بر عملکرد مؤثر است. در تجزیه به مؤلفه‏های اصلی دو مؤلفه‏ی اول 74 درصد از کل تنوع داده‏ها را توجیه نمودند. با توجه به حضور صفات مطلوب درصد باروری، عملکرد دانه و درجه رسیدگی در مؤلفه‏ی اول و داشتن ضرایب عاملی مثبت برای این صفات باید در جهت افزایش مؤلفه اول تلاش کرد، همچنین با حضور صفت مطلوب وزن هزار دانه با ضریب عاملی منفی در مؤلفه دوم، جهت افزایش این صفت باید در راستای کاهش مؤلفه‏ی دوم تلاش کرد. تجزیه خوشه‏ای، رقم و لاین‏های مورد بررسی را در سه گروه قرار داد، کلاستر اول شامل لاین‏های 1، 34، 54، 35، 39، 21، 33، 40، 25، 28، 9، 10، 15، 29، 32، 31، 30، 36 و 44 و کلاستر دوم لاین‏های 3، 24، 4، 19، 5، 7، 6، 55، 14، 23، 16، 17، 18، و 20 و در کلاستر سوم لاین‏های 8، 50، 52، 43، 41، 45، 11، 13، 12 و 26 قرار گرفتند. در کلاستر اول لاین‏های مطلوبی مانند 40، 35، 34 و 25 و در کلاستر سوم لاین‏های نامطلوبی مانند 12، 11، 13، 26، 41 و 45 قرار گرفتند.
نتیجه‌گیری: اثر رقم برای کلیه صفات به جز تعداد پنجه در متر مربع معنی‏دار بود که حاکی از وجود تنوع بین لاین‏ها و رقم مورد مطالعه بود. بر اساس نمودار بای‏پلات، خوشه اول به عنوان بهترین خوشه و خوشه سوم به عنوان نامطلوب‏ترین بود. تابع تشخیص صحت گروه‏بندی را 95 درصد نشان داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Study of rice (Oryza sativa L.) lines tolerant to heat stress of IRRI by using multivariate statistical methods

نویسندگان [English]

  • maryam rezazadeh 1
  • zahra khodarahmpour 2
  • Abdolali Gilani 3
1
2 Department of Agronomy and Plant Breeding,Shushtar Islamic Azad University, Shushtar, Iran
3 3Associated Prof., Agricultural and Natural Resources Center of Khouzestan Province, Ahwaz, Iran
چکیده [English]

Background and objectives: Evaluation of the grain yield and yield components and also morphological traits can help to identify strategies for selection of resistant cultivars and increased crop yield production under heat stress condition. To this end, in experiment to evaluate of grain yield and yield components on 42 rice lines tolerant to heat stress from International Rice Research Institute (IRRI).
Materials and methods: An experiment was conducted based on randomized complete block design (RCBD) with three replications plus Hoveizeh cultivar as control during 2013-2014 in Agricultural Research and Natural Resources Center of Khuzestan province, Iran. The evaluated eight characters were: degree of maturity, growth period, number of tillers per square meter, number of grains per panicle, number of hollow grains per panicle, 1000 grain weight, fertility percentage and grain yield measured on the basis of the standard system of International Rice Research Institute. As the degree of maturity of the product of two traits of fertility percentage and 1000 grain weight were measured in each trial.
Results: Research simple of traits variance analysis showed there were significant differences in effect of cultivar for all traits except number of tiller per square meter that this result showed that diversity of the lines and cultivar for using in the study. Number of tillers per square meter and number of grains per panicle in front of grain yield imported in regression equation that these traits of positive and significant correlation with grain yield. Path analysis showed that the number of grains per panicle with correlation coefficient of 0.337 had the higher direct effect than number of tillers per square meter with correlation coefficient of 0.186 on grain yield. Principal component analysis of the first two components explained 74% of the total diversity. In this analysis desirable characters such as fertility percentage, grain yield and degree of maturity in the first component have positive coefficient traits which increase first component, and also 1000 grain weight with negative factor coefficient in second component, so first component increased and second component decreased. Cluster analysis, case of study cultivar and lines resolved in three groups. In the first cluster, lines such as: 1, 34, 54, 35, 39, 21, 33, 40, 25, 28, 9, 10, 15, 29, 32, 31, 30, 36 and 44 as well as in the second cluster, lines such as: 3, 24, 4, 19, 5, 7, 6, 55, 14, 23, 16, 17, 18 and 20 and in the third cluster, lines such as: 8, 50, 52, 43, 41, 45, 11, 13, 12 and 26 were included. In the first cluster desirable lines were 40, 35, 34 and 25 and in second cluster undesirable lines were 11, 12, 13, 26, 41 and 45.
Conclusion: Significant differences in effect of cultivar for all traits except number of tiller per square meter that this result showed that diversity of the lines and cultivar for using in the study. According to graph of biplot the first cluster was as best cluster and third cluster was as worse. Discriminant function showed truth grouping at 95%.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rice
  • Path analysis
  • Principal components analysis
  • Cluster analysis
  • Discriminant function