ارزیابی شاخص‌های تحمل گندم نان به تنش رطوبتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

اصلاح و بهبود تحمل گندم به تنش‌های محیطی از جمله مهمترین هدف‌های اساسی اصلاح نباتات است و در بین تنش‌ها، تنش رطوبتی یکی از مهمترین عوامل محدودکننده در تولید پایدار گندم به شمار می‌رود. به‌منظور بررسی تحمل به تنش رطوبتی ژنوتیپ‌های مختلف گندم، شاخص‌های تحمل 24 ژنوتیپ گندم نان، تحت شرایط بدون تنش رطوبتی، تنش رطوبتی بعد از گرده افشانی و تنش رطوبتی قبل از گرده‌افشانی در سه آزمایش جدا در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی آلاروق اردبیل مورد مقایسه قرار گرفتند. در ارزیابی تحمل و حساسیت ژنوتیپ‌های مورد مطالعه به تنش رطوبتی از شاخص‌های SSI (شاخص حساسیت به تنش)، MP (میانگین حسابی محصول‌دهی)، TOL (شاخص تحمل)، GMP (میانگین هندسی محصول‌دهی)، STI (شاخص تحمل به تنش)، K1STI ( STIتعدیل شده برای شرایط بدون تنش رطوبتی) و K2STI (STI تعدیل شده برای شرایط تنش رطوبتی) استفاده شد. ژنوتیپ‌های شماره 15 و 21 در کلیه شرایط آبیاری، عملکرد دانه بالاتر از میانگین داشتند. این دو ژنوتیپ با بالاترین مقدار STI، در نمودار بای پلات در ناحیه با پتانسیل تولید بالا و حساسیت به خشکی پایین قرار گرفتند. در مجموع در هر دو شرایط تنش رطوبتی ژنوتیپ شماره 15 با توجه به TOL و STI (درتنش رطوبتی قبل از گرده افشانی به‌ترتیب با 11/2 و 05/1 در تنش رطوبتی بعد از گرده افشانی به‌ترتیب با81/0 و 28/1) از تحمل به تنش و عملکرد بالایی برخودار بود. نتایج حاصله از نمودار چند متغیره بای پلات و همبستگی شاخص‌ها با عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و تنش رطوبتی نشان داد، شاخص‌های MP، GMP و STI نسبت به سایر شاخص‌ها در پیش‌بینی عملکرد از اهمیت بالائی برخوردار می‌باشند و با این شاخص‌ها می‌توان ژنوتیپ‌های متحمل را بهتر گزینش نمود. همچنین شاخص‌های K1STI و K2STI همراه با شاخص STI از شاخص‌های مهم انتخاب رقم برای شرایط مناسب و تنش می‌باشند.

عنوان مقاله [English]

Evaluation of wheat toleranc indices to moisthre stress condition

چکیده [English]

Breeding for environmental stress is one of the most important goals in plant breeding. Among stresses, drought stress has high influencing on limitation of wheat production. So, in order to find the best drought tolerant genotypes, 24 genotypes were planted in three separate experiments in Ardebil: one with optimum irrigation (control), another with water stress at pre-anthesis stage and the other with water stress at post-anthesis stage. RBCD experiment design with four replications was used. Stress Susceptibility Index (SSI), Mean Productivity (MP), Tolerance (TOL), Geometric Mean Productivity (GMP), Stress Tolerance Index (STI), Modified Stress Tolerance Index for optimum condition (K1STI) and Modified Stress Tolerance Index for water stress condition (K2STI) indices were used to evaluate susceptibility and tolerance of the genotypes. Results showed that, genotypes number 15 and 21 had higher grain yield than mean in all irrigation conditions. These genotypes had the highest STI and located at part of high yield potential and low sensitivity to drought in the biplot. According to TOL and STI, genotype number 15 had the highest water stress tolerant and highest yield in all studied conditions. Also, results of biplot analysis and correlation drought tolerant indices with YS and YP showed that STI, GMP and MP were the best indices for yield predicting. K1STI and K2STI along with STI were important indices to select genotype for control and stress conditions.