نوع مقاله : مقاله کامل علمی- پژوهشی
نویسندگان
1
دانشیار بخش تحقیقات زراعی و باغی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه،
2
دانشیار بخش تحقیقات دانه های روغنی، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی کرج، ایران
3
محقق بخش تحقیقات اقتصادی ، اجتماعی و ترویجی. مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج
4
کارشناس بخش تحقیقات زراعی و باغی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه،
10.22069/ejcp.2024.22652.2636
چکیده
سابقه و هدف: با توجه به اقلیم خشک و نیمه خشک کشور، استفاده از راهکارهای افزایش بهره‌وری آب و بهبود عملکرد در واحد سطح ضروری به نظر می‌رسد.تاریخ کاشت زودهنگام می‌تواند یک استراتژی مدیریتی پایدار در مناطق با محدودیت منابع آبی باشد. مطالعات مزرعه‌ای نشان داده است که کاشت آفتابگردان در اوایل اسفند تا اوایل فروردین مؤثرترین استراتژی از نظر بهره‌وری آب و عملکرد دانه بوده است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی عملکرد و اجزای عملکرد هیبریدهای جدید آفتابگردان در تاریخ کاشت‌های زودهنگام اواخر اسفند و اوایل فروردین ماه، در مقایسه با تاریخ کاشت تابستانه و تأثیر تاریخ کاشت‌های زودهنگام بر بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی آب در مناطق معتدل سرد استان کرمانشاه اجرا شد.
مواد و روش ها: پژوهشی دو ساله (1400-1402) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی ماهیدشت کرمانشاه انجام شد. آزمایش به صورت کرت‌های نواری با طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل تاریخ‌های کاشت به‌عنوان عامل اول شامل پنج سطح: در سال اول (25 اسفند، 10 فروردین، 25 فروردین، 10 اردیبهشت و 15 خرداد) و در سال دوم (9 اسفند، 3 فروردین، 25 فروردین، 10 اردیبهشت و 30 اردیبهشت) و عامل دوم ارقام آزمایش شامل هیبریدهای شمس، گلسا، زرین و رقم آزادگرده‌افشان لاکومکا بودند. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SAS آماری (SAS 9.1) تجزیه واریانس شدند. برای بررسی بهره وری، شاخص‌های بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی آب در تاریخ‌های کاشت مختلف مورد ارزیابی قرار گرفتند.
یافته ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد تاریخ کاشت در هر دو سال بر عملکرد و اجزای عملکرد به‌جز تعداد دانه در طبق درسال دوم تأثیر معنی‌داری داشت. ارقام مورد بررسی نیز در هر دو سال تفاوت معنی‌داری از نظر عملکرد و اجزای عملکرد داشتند. بیشترین عملکرد دانه در سال اول با 3921 و 3720 کیلوگرم در هکتار به تاریخ‌های 10 اردیبهشت و 25 فروردین و در سال دوم با 3782 و 3711 کیلوگرم در هکتار به تاریخ‌های 3 فروردین و 10 اردیبهشت تعلق داشت. نتایج نشان داد که کاشت در تاریخ‌های بهاره (10 اردیبهشت) و تابستانه (15 خرداد و 30 اردیبهشت) در هر دو سال منجر به افزایش وزن هزار دانه نسبت به سایر تاریخ‌های کاشت زودهنگام شد. کاهش وزن هزار دانه در تاریخ‌های کاشت اول و دوم (زودهنگام) به دلیل مصادف شدن دوره پرشدن دانه با افزایش دما در اواخر تیرماه و اوایل مردادماه بود. رقم لاکومکا که یک رقم آزادگرده‌افشان می‌باشد، در بین ارقام مورد بررسی در سال اول و دوم به ترتیب با 3927 و 3957 کیلوگرم در هکتار بیشترین و هیبرید گلسا به ترتیب با 3163 و 2941 کیلوگرم در هکتار دارای کم‌ترین عملکرد دانه بود. بر اساس بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی آب محاسبه شده، نتایج نشان داد که تاریخ‌های کاشت زودهنگام 9 اسفند و 3 فروردین ماه در سال دوم به دلیل صرفه‌جویی در مصرف آب، به ترتیب 74 و 70 درصد بهره‌وری اقتصادی بالاتری نسبت به تاریخ کشت تابستانه داشتند.
نتیجه گیری: به طورکلی نتایج این پژوهش نشان داد که تاریخ کاشت های 25 فروردین و 10 اردیبهشت (تاریخ‌های کاشت بهینه در مناطق معتدل سرد) بالاترین عملکرد دانه و شاخص‌های بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی آب را داشت، بااین‌حال کاشت زودهنگام در تاریخ‌های 25 اسفند، 10 فروردین و 25 فروردین با کاهش مصرف آب بهره‌وری اقتصادی قابل قبولی را نشان داد. اهمیت کاشت زودهنگام آفتابگردان در شرایط خشکسالی و همچنین موقعی که قیمت آب مصرفی در کشاورزی به صورت واقعی محاسبه گردد بیشتر نمایان می‌شود. به‌طورکلی نتایج این مطالعه تأکید کرد که کاشت زودهنگام آفتابگردان، اگرچه ممکن است با عملکرد دانه بالاتری همراه نباشد، اما به دلیل استفاده بهینه از منابع آبی و بهره‌وری قابل قبول، می‌تواند یک راه‌حل عملی و مؤثر در مدیریت منابع آب و مقابله با خشکسالی باشد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The effect of early sowing of sunflower on grain yield and water efficiency in cold temperate regions of Kermanshah
نویسندگان [English]
-
Abbas Rezaizad
1
-
Mehdi Ghaffari
2
-
Adal Nemati
3
-
Mandana Azhand
4
1
Associate prof. for Crop and Horticultural science Research Department,, Kermanshah Agricultural and Natural Resources Research and Education center, AREEO, Kermanshah, Iran
2
Associate Prof. for Oil Crops Research Department, Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran.
3
Economic, Social and Extension Research Department, Kermanshah Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO,Kermanshah,Iran
4
, Crop and Horticultural science Research Department , Kermanshah Agricultural and Resources Research and Education center, AREEO, Kermanshah, Iran
چکیده [English]
Background and objectives: Early sowing date of sunflower in cold temperate regions can be a sustainable management strategy in areas with limited water resources. Field trials have shown that sowing sunflowers in late February to mid-March was the most effective strategy in terms of water efficiency and grain yield. so the present study was conducted to investigate grain yield and yield components of sunflower hybrids in the early sowing date, compared to the summer sowing date, and their effects on the physical and economic water productivity in the cold temperate regions of Kermanshah province.
Material and methods: A two-year research (2022-2023) was conducted at the Mahidasht Agricultural Research Station of Kermanshah. The experiment was conducted as a strip plot with a randomized complete block design with four replications. The treatments included sowing dates as the first factor, including five levels: in the first year (March 16, March 30, April 14, April 30, and June 5) and in the second year (February 9, March 23, April 14, April 30, and May 20), and the second factor was sunflower cultivars including Shams, Golsa, Zarin and Lakomka. Data were analyzed using SAS statistical software (SAS 9.1). To investigate productivity of different sowing dates, physical and economic water productivity indices were calculated.
Results: The results of variance analysis showed that sowing date in both years had a significant effect on yield and yield components, except for the number of seeds per head in the second year. The cultivars also had significant differences for grain yield and yield components in both years. The highest seed yield in the first year with 3921 and 3720 kgha-1 belonged to sowing dates of April 30 and April 14 and in the second year with 3782 and 3711 kgha-1 belonged to sowing dates of March 23 and April 30. The results showed that sowing in spring (April 29) and summer (June 4) in both years led to an increase in the 1000 seeds weight compared to early sowing dates (Table 2). Decrease in 1000 seeds weight in early sowing dates was due to the coincidence of the seed filling period with the increase in temperature in late July. Lakomka cultivar, which is an open-pollinated cultivar, had the highest seed yield in the first and second year with 3927 and 3957 kgha-1, respectively, and the Golsa hybrid had the lowest grain yield with 3163 and 2941 kgha-1, respectively. Based on physical and economic productivity of water, results showed that the early sowing dates of February 28 and March 23 in the second year had 74% and 70% higher economic productivity than summer sowing date, respectively, due to saving water consumption.
Conclusion: In general, the results showed that the sowing date of March 30 and March 16 had the highest grain yield, physical and economic water productivity, but early sowing on the dates of March 16, March 30 and April 14 with a reduction in water consumption also showed acceptable economic productivity. The importance of early sunflower sowing in drought conditions and also when the price of water used in agriculture is calculated in real terms becomes more apparent. In general, the results of this study emphasized that the early sowing of sunflower, although it may not be associated with a higher grain yield, but due to the optimal use of water resources and acceptable productivity, it can be a practical and effective solution in managing water resources and dealing with drought
کلیدواژه‌ها [English]
-
Sunflower
-
Water saving
-
winter sowing date
)