اثر آبیاری تکمیلی و کود نیتروژن بر ضرایب همبستگی صفات و شاخص‌های تحمل به خشکی گندم نان در زراعت دیم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی مرکز تحقیقات کشاورزی شاهرود

2 فارغ التحصیل پردیس ابوریحان دانشگاه تهران

3 عضو هیات علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان

چکیده

تعیین و شناسایی عوامل مؤثر بر عملکرد گندم در شرایط آبیاری محدود و کاربرد کود نیتروژن سبب استفاده بهینه از منابع پایه آب و خاک می‌شود. لذا برای بررسی اثر آبیاری تکمیلی و نیتروژن بر شاخص‌های تحمل به خشکی و همبستگی برخی صفات فیزیومورفولوژیکی با عملکرد دانه گندم دیم، آزمایشی به صورت کرت‌های خرد شده و بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار و به مدت سه سال زراعی انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح آبیاری تکمیلی (دیم، 95، 151 و 207 میلی‌متر آب آبیاری) و پنج میزان کود نیتروژن خالص (صفر، 30، 60، 90 و 120 کیلوگرم در هکتار) به کار رفت. نتایج نشان داد که عملکرد دانه به ترتیب با عملکرد زیست توده (** 96/0)، ارتفاع بوته (** 93/0)، کاه و کلش (** 92/0)، تعداد دانه در سنبله (** 87/0)، تعداد سنبله در متر مربع (** 84/0)، وزن هزار دانه (** 52/0) و شاخص برداشت (** 49/0) همبستگی مثبت و معنی‌دار داشت. تجزیه علیت نشان داد که تعداد دانه در سنبله، ارتفاع بوته، میزان کاه و کلش و تعداد سنبله در متر مربع، مهم‌ترین عوامل مؤثر در عملکرد دانه هستند. بررسی شاخص‌های تحمل به خشکی (شاخص تحمل، بهره‌وری متوسط، میانگین هندسی بهره‌وری، تحمل تنش و میانگین هارمونیک) نشان داد که تیمار 95 میلی‌متر آبیاری تکمیلی و 60 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص با دارا بودن بیشترین میزان بهره‌وری آب آبیاری بر دیگر تیمارها برتری داشت که حاکی از کفایت کاربرد حداقل آب در شرایط آبیاری تکمیلی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effects of Supplemental Irrigation and Nitrogen on Correlation Coefficient and Drought Tolerance Indices for Rainfed bread Wheat

نویسنده [English]

  • Ali Reza Tavakoli 1
1
2
3
چکیده [English]

In order to study correlation coefficients and path analysis for grain yield, an experiment was conducted as a split- plot in a randomized complete block design (RCBD) with three replications during three crop seasons (1999-2002) on rain fed wheat cultivar at Maragheh agricultural research station of DARI, Iran. The treatments were included four levels of supplemental irrigation (rainfed, 95, 151 and 207mm of irrigation) as main plots and five nitrogen rates (0, 30, 60, 90 and 120-kg.N.ha-1) as sub plots. Grain yield, straw and stubble, biological yield, harvest index (H.I.), plant height, kernel number per spike, spike number per square meter and Thousand kernel weight (TKW) were determined. The results showed that positive and significant correlations of grain yield with all traits: biological yield (r = 0.96**), plant height (r = 0.93**), straw yield (r = 0.92**), kernel number per spike (r = 0.87**), spike number per square meter (r = 0.84**), TKW (r = 0.52**) and harvest index (r = 0.49**) respectively. Path analysis results showed that increase in grain yield was resulted from increase in kernel number per spike, plant height, straw and spike number per square meter. Drought tolerance indices of (Tolerance Index, Mean Productivity, Geometric Mean Productivity, Stress Tolerance Index and Harmonic Mean) showed that 33% of full irrigation treatment combined with 60 Kg-N.ha-1 substantially increased water productivity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fertilizer
  • Rainfed farming
  • Stress
  • Water productivity
  • Yield