شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به تنش خشکی در گندم نان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

تولید و معرفی ارقام پرمحصول و مقاوم به خشکی در محصولات زراعی یکی از راهکارهای موثری است که در تلفیق با سایر روش‌های مدیریت کم آبی می‌تواند تأثیر این پدیده را به حداقل برساند. تحقیق حاضر با این هدف روی 18 ژنوتیپ برتر آزمایشات مقایسه عملکرد به همراه دو شاهد سرداری و آذر-2 در دو منطقه کرمانشاه (ایستگاه سرارود) و مراغه (ایستگاه مراغه) به‌مدت سه سال زراعی (84-1381) و در شرایط رطوبتی متفاوت (دیم، یک‌بار آبیاری، دو بار آبیاری) صورت گرفت. ژنوتیپ‌ها در هر آزمایش، در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار ارزیابی شدند. ارزیابی ژنوتیپ‌ها برای حساسیت و تحمل به تنش خشکی براساس شاخص‌های (Mean Productivity) MP، GMP (Geometric Mean Productivity) و (Stress Tolerance Index) STIنیز اختلاف زیادی بین ژنوتیپ‌ها نشان داد و این شاخص‌ها گروه‌بندی متفاوت از دو شاخص (Stress Susceptibility Index) SSI و (Tolerance) TOL برای تحمل و یا حساسیت به تنش خشکی ارایه نمودند. نتایج حاصل از تجزیه‌های آماری، تجزیه پایداری به روش ریک و مقایسه عملکرد ژنوتیپ‌های مورد بررسی نشان داد که ژنوتیپ‌های شماره1 (14 Gene Bank Material)، 2 (914 Gene Bank Material)، 4 (F9.10/May"s"//Sabalan)، 19 (سرداری)، 20 (آذر-2)، 3 (Turkey 13//F9.10/Maya"s") و 14 (Fengkang15/Sefid) نسبت به سایر ژنوتیپ‌ها برتری داشتند و قابل توصیه برای شرایط دیم و آبیاری تکمیلی مناطق سرد و سرد معتدل هستند. بررسی شاخص‌های تحمل به تنش جامعیت شاخص STI را نسبت به بقیه نشان داد.

عنوان مقاله [English]

Determination of drought tolerant genotypes in bread wheat

چکیده [English]

Breeding and release of high yielding and drought tolerant varieties along with advance agronomic practices are effective ways to manage drought and water deficit in agriculture. This experiment was conducted in order to identify tolerant genotypes to drought and evaluation of main characters and drought resistance indices on 20 bread wheat genotypes (18 promising lines and 2 checks, Sardari and Azar-2) during three cropping seasons (2002-2005) in two locations, Kermanshah province, Sararood station (moderate cold area) and Maragheh, Maragheh station (cold area). The genotypes were evaluated in a RCBD design fashion with four replications. Simple and combined analyses of variance for three years were carried out. The results showed significant differences among genotypes in different irrigation application. The highest grain yield, yield stability, and drought tolerance were belonged to the genotypes nos.1 (14 Gene Bank Material), 2 (914 Gene Bank Material), 4(F9.10/May"s"//Sabalan), 19 (Sardari), 20 (Azar-2), 3 (Turkey 13//F9.10/Maya"s") and 14 (Fengkang15/Sefid), under different irrigation scheme. Evaluation of stress tolerance indices i.e. stress tolerance index (STI), geometric mean productivity (GMP) and Mean productivity (MP) also showed the superiority of the above mentioned genotypes. Evaluation of different stress tolerance indices indicated that STI is a general index which can be used as selection criteria in breeding programs.