شناسایی ژنوتیپ¬های متحمل به تنش خشکی در کلزا با استفاده از شاخص¬های تحمل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

خشکی از مهمترین خطرات جدی برای افزایش راندمان و تولید موفق محصولات زراعی در ایران و جهان است. در این مطالعه به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ¬های کلزا، غربال کردن شاخص¬های شاخص‌های کمی مقاومت به خشکی و شناسایی ژنوتیپ¬های متحمل به خشکی، تعداد 16 ژنوتیپ کلزا در قالب طرح بلوک¬های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط، تنش خشکی و بدون تنش، در مزرعه آزمایشی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی در سال زراعی 1387-1386 مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه شاخص-های مقاومت به خشکی شامل: شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص تحمل (TOL)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص عملکرد (YI)، شاخص بهره¬وری متوسط (MP)، شاخص میانگین هندسی بهره¬وری (GMP)، شاخص میانگین هارمونیک (HAM) و شاخص پایداری عملکرد (YSI) بر اساس عملکرد دانه ژنوتیپ¬ها در محیط تنش و بدون تنش محاسبه گردید. نتایج تجزیه واریانس عملکرد دانه در دو شرایط محیطی و شاخص¬های مقاومت نشان داد که اختلاف بسیار معنی¬داری بین ژنوتیپ¬ها از نظر شاخص¬های GMP، STI، YI و MP و عملکرد¬های تحت شرایط در شرایط آبی و تنش خشکی وجود دارد. ترسیم بای پلات حاصل از دو مؤلفه اصلی اول نشان داد که ژنوتیپ¬های Sahara, Geronimo, Dante و SLM-046 در مجاورت بردارهای مربوط به شاخص¬های مقاومت به خشکی یعنی MP، GMP، STI و HAM قرار دارند، و نیز توزیع ژنوتیپ¬ها در فضای بای پلات وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ¬ها را جهت انتخاب برای مقاومت به تنش نشان داد. بر اساس نتایج مطالعه شاخص شاخص‌های مقاومت می می‌توان ژنوتیپ¬هایDante ، SLM-046 و Sahara را که علاوه بر دارا بودن شاخص STI بالا، عملکرد دانه بالاتری نیز نسبت به سایر ژنوتیپ¬ها در دو محیط را دارند به عنوان ژنوتیپ¬های متحمل پیشنهاد نمود.

عنوان مقاله [English]

Determination of drought tolerant genotypes in Brassica napus L. based on drought tolerance indices

چکیده [English]

Drought stress is one of the most important dangers for increasing the yield and good production of crops in Iran and the world. To evaluate the genetic diversity of rapeseed genotypes, identifying the drought resistance indices and drought tolerant genotypes, 16 genotypes were tested in a randomized complete block design (RCBD) with three replications and two different water regimes (Irrigated and rainfed) in experimental field of college of Agriculture, Razi university in 2007-2008. In this research, most of drought tolerance indices such as stress susceptibility index (SSI), tolerance index (TOL), stress tolerance index (STI), yield index (YI), mean productivity (MP), geometric mean productivity (GMP), harmonic mean (HAM) and yield stability index (YSI) based on grain yield were calculated in two different irrigiation regimes. Analysis of variance for grain yield indicated that there were highly significant differences between the genotypes for Yp, Ys, and index GMP, STI, YI and MP. Bi-plot diagram based on two principal componentcomponents indicated that genotypes number 8, 7, 4 and 1 are next to vectors of MP, GMP, STI and HAM and distribution of genotypes in biplot represented the genetic diversity among genotypes for selecting them based on drought tolerance. According to results of drought tolerance indices, Dante, SLM-O46 and Sahara cultivars have higher grain yield and STI index than other genotypes in two regimes and identified as suitable cultivars for production in drought stress condition.