بررسی اثرات توأم آبیاری تکمیلی و آرایش کاشت نخود در منطقه گنبد بر عملکرد و کارایی مصرف آب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

به‌منظور بررسی اثرات آبیاری تکمیلی و آرایش کاشت بر عملکرد، اجزای عملکرد و کارآیی مصرف آب در نخود رقم آرمان آزمایشی به‌صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار و طی دو سال (86-1384) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد اجرا شد. کرت اصلی چهار تیمار آبیاری شامل یک نوبت آبیاری در مرحله شروع گلدهی (I1)، یک نوبت آبیاری در مرحله شروع دانه‌بندی (I2)، دو نوبت آبیاری در مراحل شروع گلدهی و شروع دانه‌بندی (I3) و بدون آبیاری (RF) و کرت فرعی ترکیبی از دو عامل فاصله ردیف کاشت (25 و 50 سانتی‌متر) و تراکم کاشت (20، 32 و 44 بوته در مترمربع) بود. در این آزمایش تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صددانه، شاخص برداشت، کارایی مصرف آب و عملکرد دانه در هکتار اندازه‌گیری شد. نتایج تجزیه مرکب داده‌ها نشان داد اثر سال بر صفات اندازه‌گیری شده بالا معنی‌دار است. هیچ‌کدام از صفات مورد بررسی تحت‌تأثیر آبیاری و فاصله ردیف قرار نگرفتند. در حالی‌که به غیر از وزن صددانه و تعداد دانه در غلاف سایر صفات به‌طور معنی‌داری تحت‌تأثیر اثر متقابل آبیاری در فاصله ردیف قرار گرفتند. تأثیر آبیاری بر عملکرد دانه در دو سال آزمایش مشابه نبود. با وجود مجموع بارندگی کم‌تر در سال اول تیمار بدون آبیاری و به دنبال آن آبیاری در دانه‌بندی با عملکرد دانه 9/2 و 1/2 تن در هکتار و کارآیی مصرف آب 3/8 و 1/5 کیلوگرم دانه در میلی‌متر آب و شاخص برداشت 0/46 و 4/38 درصد و در سال دوم آبیاری در دانه‌بندی با عملکرد دانه 1/2 تن در هکتار و کارآیی مصرف آب 0/4 کیلوگرم دانه در میلی‌متر آب و شاخص برداشت 7/28 درصد بیش‌ترین مقادیر را داشتند. این امر اهمیت زمان وقوع بارندگی را نشان می‌دهد. بنابراین توصیه آبیاری در مرحله دانه‌بندی با توجه به‌میزان افزایش عملکرد دانه در نخود، امری غیرقابل اجتناب به‌نظر می‌رسد. عملکرد دانه در فاصله ردیف 25 سانتی‌متر در هر دو سال آزمایش بیش از 50 سانتی‌متر بود. در سال اول کاهش فاصله ردیف عملکرد دانه را به‌طور معنی‌داری در حدود 400 کیلوگرم در هکتار افزایش داد. تراکم کاشت 20 بوته در مترمربع نیز در سال دوم عملکرد دانه بیش‌تری نسبت به تراکم‌های کاشت دیگر داشت.

عنوان مقاله [English]

Interactive effects of supplemental irrigation and planting arrangement on yield and water use efficiency of chickpea (cv. Arman) in Gonbad

چکیده [English]

In order to study the effects of supplemental irrigation and planting arrangement on yield, yield components and water use efficiency (WUE) of Kabbuli chickpea (cv. Arman), an experiment was carried out at the Agricultural Research Station of Gonbad for two years, Iran. The experiment was a split-plot factorial arranged in a Randomized Complete Block Design with three replications. The main plots consisted of four irrigation applications: once at the flowering (I1), once at grain filling (I2), twice, one at the flowering and one at grain filling (I3), and rainfed condition (RF). Combination of planting densities (20, 32 and 44 plants per square meters) and rows spacing (25 and 50 cm) were as sub plots. The combined analysis results revealed that all traits were significantly affected by year. None of the traits studied were significantly influenced by simple effects of irrigation or row spacings. All the traits, but 100 grain weight and number of grains per pods were significantly affected by irrigation and row spacings interaction. The effect of irrigation on seed yield did not follow the same trend in two years. In the first year that sum of rainfall was low, RF and then I2 with 3.2 and 2.5 (t/ha), 8.3 and 5.1 (Kg seed/mmwater.ha) and 46.0 and 38.4 (%) and in the second year with I2 with 2.1 (t/ha), 4.0 (Kgseed/mmwater.ha) and 28.7 (%) had the highest seed yield per hectare, WUE and harvest index, respectively. It shows the importance of the time when the rainfall occurs. Therefore based on the increase in yield, irrigation at grain filling might be suitable. Twenty five-centimeter-wide rows out yielded the 50-cm-wide rows in both years. In the fist year, decrease in row spacing significantly inceased grain yield around 400 kg /ha. In the second year, 20 plants m-2 produced higher yield than those of other plant densities.