تأثیر سطوح نیتروژن و نسبت‎های کشت مخلوط سری جایگزینی بر عملکرد علوفه و شاخص‌های رقابت جو (Hordeum vulgare) و نخود فرنگی (Pisum sativum)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی/ دانشگاه گنبد کاووس

2 عضو هیات علمی دانشگاه گنبد کاووس

چکیده

سابقه و هدف
کشت مخلوط یا کشت همزمان دو یا چند گیاه در یک قطعه زمین توانایی افزایش قدرت تولیدی اکوسیستم را دارد. افزایش عملکرد غله و کاهش عملکرد لگوم در سیستم کشت مخلوط غله-لگوم گزارش شده است. چندین شاخص از جمله نسبت برا‌بری زمین، ضریب نسبی تراکم، نسبت رقابتی، شاخص غالبیت، کاهش واقعی عملکرد، سودمندی کشت مخلوط، عملکرد معادل و شاخص بهره‌وری سیستم برای تشریح رقابت و سودمندی اقتصادی کشت مخلوط مورد استفاده قرار می‎گیرند. کشت مخلوط غلات و لگو‌ها برای توسعه سیستم‌های پایدار تولید غذا مخصوصا در سیستم‌های کشت با نهاده‌های خارجی محدود دارای اهمیت است. تعدادی از شاخص‌هایی که جهت تشریح رقابت و سودمندی اقتصادی سیستم کشت مخلوط استفاده می‌شوند عبارتند از نسبت برا‌بری زمین، ضریب نسبی تراکم، شاخص غالبیت، نسبت رقابتی، کاهش واقعی عملکرد و سودمندی کشت مخلوط. اهداف این مطالعه بررسی تأثیر کود نیتروژن و الگوی کاشت مخلوط بر عملکرد علوفه و شاخص‌های رقابت نسبت برابری زمین، ضریب نسبی تراکم، شاخص غالبیت، نسبت رقابتی، کاهش واقعی عملکرد، سودمندی کشت مخلوط، عملکرد معادل و بهره‌وری سیستم بود.
مواد و روش‌ها
به‌منظور بررسی تأثیر کود نیتروژن و الگوی کاشت مخلوط بر عملکرد علوفه و شاخص‌های رقابت جو و نخود فرنگی، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس در سال زراعی 91-1390 به اجرا در آمد. عوامل‌ مورد بررسی مشتمل بر نسبت کاشت در پنج سطح شامل کشت خا‌لص جو، کشت مخلوط جایگزین 25، 50 و 75 درصد نخود فرنگی به‌جای جو و کشت خالص نخود فرنگی و عامل نیتروژن در چهار سطح شامل عدم مصرف و مصرف 25، 50 و 75 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بود. صفات مورد بررسی شامل عملکرد علوفه و شاخص‌های رقابت و سودمندی اقتصادی سیستم کشت مخلوط یعنی نسبت برا‌بری زمین، ضریب نسبی تراکم، شاخص غالبیت، نسبت رقابتی، کاهش واقعی عملکرد، سودمندی کشت مخلوط، عملکرد معادل و بهره‌وری سیستم بود. کاشت در اوایل آذر ماه 1390 و برداشت در اوایل اردیبهشت ماه 1391 انجام شد.
یافته‎ها
نتایج نشان داد که کشت خالص جو بیش‌ترین عملکرد خشک علوفه را با 16/17 تن در هکتار داشت. با کاهش نسبت جو در کشت مخلوط، عملکرد علوفه هم کاهش یافت به‌طوری که حداقل عملکرد علوفه در کشت مخلوط با 62/9 تن در هکتار از تیمار کشت مخلوط 25 درصد جو و 75 درصد نخود فرنگی به‌دست آمد. تیمار کشت خالص نخود فرنگی با 71/6 تن در هکتار حداقل عملکرد علوفه را در بین نسبت‎های کشت مخلوط تولید کرد. افزایش نیتروژن باعث افزایش عملکرد علوفه شد. نسبت برابری زمین در تیمارهای کشت مخلوط کم‌تر از یک بود که نشان‌دهنده نامطلوب بودن کشت مخلوط جو و نخود فرنگی از این نظر می‌باشد. ضریب نسبی تراکم، نسبت رقابتی و شاخص غالبیت جو در هر سه تیمار کشت مخلوط بیش‌تر از نخود فرنگی بود. شاخص بهره‎وری سیستم در تیمار کشت مخلوط جایگزین 25 درصد نخود فرنگی به‌جای جو بیش از دو تیمار دیگر بود. کشت مخلوط سودمندی اقتصادی نداشت.
نتیجه‌گیری
عملکرد علوفه و عملکرد معادل جو در تیمارهای کشت خالص و مخلوط بیش از نخود فرنگی بود. مصرف نیتروژن عملکرد علوفه و عملکرد معادل جو را افزایش نشان داد. نسبت برابری زمین، ضریب نسبی تراکم، شاخص غالبیت، نسبت رقابتی و سودمندی اقتصادی در جو بیش از نخود فرنگی بود. کاهش عملکرد واقعی در جو مثبت و در نخود فرنگی منفی بود. شاخص بهره‏وری سیستم در تیمار کشت مخلوط 25 درصد نخود فرنگی به‎جای جو بیش از دو تیمار دیگر بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The effects of nitrogen levels and intercropping pattern on forage yield and competition indices of barley (Hordeum vulgare) and pea (Pisum sativum)

نویسنده [English]

  • Ali Nakhzari Moghaddam 1
1
2
چکیده [English]

Background and objectives
Intercropping or simultaneous growing of two or more crops on the same piece of land has the potential of enhanced ecosystem productivity. In a cereal-legume intercropping system, an increase in cereal and a decrease in legume intercrop yield is reported. Several indices such as land equivalent ratio (LER), relative crowding coefficient (K), competitive ratio (CR), aggressivity (A), actual yield loss (AYL) and intercropping advantage (IA) will be used to describe the competition and the economic advantage in intercropping. The objectives was to study the effect of nitrogen fertilizer and intercropping pattern on forage yield and competition indices of land equivalent ratio, relative crowding coefficient, aggressivity, competitive ratio, actual yield loss, intercropping advantage, equivalent yield and system productivity index.
Matherials and Methods
This experiment was arranged as factorial layout based on a Randomized Complete Block Design with three replications at the research farm of Gonbad Kavous University during growing season of 2011- 2012. Two factors were five planting patterns including monoculture of barley, 25, 50 and 75% pea replacement of barley and monoculture of pea and four nitrogen levels of control and 25, 50 and 75 kg N ha-1.
Sowing date was 29 Novebber 2011 and plants harvested at 26 April 2012. The traits were forage dry yield and indices of land equivalent ratio, relative crowding coefficient, aggressivity, competitive ratio, actual yield loss, intercropping advantage, barley equivalent yield of pea and system productivity index. For analysis variance of data software of SAS Ver.9.1.3 were used and treatment mean differences were separated by the least significant difference (LSD) test at the 0.05 probability level.
Results
The results showed that monoculture of barley had maximum forage yield with 17.16 ton ha-1. By reducing for barley in intercropping ratio, forage yield was reduced so that minimum yield obtained from 25% barley + 75% pea with 9.62 ton ha-1. Monoculture of pea had minimum yield with 6.71 ton ha-1. Forage yield increased by increasing of nitrogen consumption. Land equivalent ratio for total intercropping ratios were less than 1, this indicated that intercropped barley with pea was not suitable. Relative crowding coefficient, Competitive Ratio and Aggressivity for barley in intercropping ratios were greater than pea. Intercropping had not economic benefit.
Conclusion
Forage yield and barley equivalent yield in monoculture of barley and intercrop treatments was greater than pea. Nitrogen consumption increased forage yield and barley equivalent yield. Land equivalent ratio, relative crowding coefficient, aggressivity, competitive ratio and intercropping advantage in barley was better than pea. Actual yield loss in barley was positive and in pea was negative. system productivity y index in 25% instead of barley was higher than two other intercropping treatments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aggressivity
  • Equivalent Yield
  • Intercropping
  • Land Equivalent Ratio
  • System productivity index