ارزیابی تحمل به خشکی در برخی از ارقام زراعی کلزا با استفاده از شاخص‌های ارزیابی تنش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

کم‌آبی مهم‌ترین عامل محدودکننده تولید کلزا در مناطق خشک و نیمه‌خشک از جمله ایران می‌باشد که بهترین راهکار مقابله با آن معرفی ارقام مقاوم و سازگار با تنش خشکی می‌باشد. به این منظور پاسخ به تنش خشکی 14 رقم زراعی کلزا در قالب کرت‌های خرد شده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران مورد مطالعه قرار گرفت. رژیم آبیاری، عامل اصلی و ارقام مورد مطالعه به‌عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. تنش خشکی در مرحله گلدهی به‌صورت قطع آبیاری در این مرحله تا رسیدن پتانسیل آب خاک به 5/1- مگا پاسکال و تنش در مرحله پرشدن دانه‌ها به‌صورت قطع کامل آبیاری از این مرحله تا پایان برداشت محصول اعمال گردید. نتایج به‌دست آمده از این بررسی نشان داد که تنش در مرحله گلدهی با تسریع در رسیدن گیاه (8/8 روز نسبت به شرایط آبیاری معمول) و با کاهش ارتفاع بوته (5/19 درصد)، طول ریشه (7/26 درصد) و عملکرد بیولوژیکی (46 درصد) سبب کاهش 2/51 درصدی عملکرد دانه گردید اما اعمال تنش در مرحله پر شدن دانه‌ها تأثیر معنی‌داری روی عملکرد دانه ارقام نداشت. در بین شاخص‌های مورد بررسی، شاخص‌های متوسط عملکرد (MP)، متوسط هندسی عملکرد (GMP) و حساسیت به تنش (STI) به واسطه دارا بودن همبستگی مثبت و معنی‌دار با عملکرد در هر دو محیط تنش و بدون تنش، بهترین شاخص‌ها برای گزینش و تعیین ارقام متحمل کلزا به تنش آخر فصل می‌باشند. براساس شاخص‌های یادشده و ترسیم بای‌پلات ارقام اکاپی و پی.اف متحمل‌ترین و رقم هایولا 60 حساس‌ترین رقم به تنش خشکی در مرحله گلدهی بین ارقام مورد بررسی تشخیص داده شدند.

عنوان مقاله [English]

Evaluation of drought tolerance in some rapeseed Cultivars based on stress evaluation indices

چکیده [English]

Water deficient is one of the most important limiting factors in rapeseed (Brassica napus L.) production in arid and semiarid areas speciallyIran, which is the best approach to deal with the introduction of resistant and compatible varieties to drought stress. The response of fourteen rapeseed cultivars to water stress was studied in a split plot experiment based on complete randomized block design with 3 replications at experimental field ofUniversityCollege of agricultural and natural resourcesuniversity ofTehran. Cultivars were planted as subplots within the moisture regime as main plots. Drought stress in flowering stage was provided by irrigation stop until soil water potential met -1/5 MP. Irrigation of drought stressed plots in grain filling stage was stopped completely after grain filling began. The results showed that drought stress at grain filling did not significantly affect on yield, while stress on flowering stage decreased seed yield by 51.2% through speeding up the maturity (8.8 days compared to normal condition) and reduction of height (19.5%), root length (26.7%) and biological yield (46%). Mean productivity (MP), geometric mean productivity (GMP) and stress tolerance index (STI) were the most suitable indices showing the highest correlation with yield under both stress and normal conditions. Based on MP, GMP and STI and also biplot technique, Okapi and PF7045-91 (Sarigol) were determined as the most tolerant cultivars while Hyola 60 being the most sensitive.