بررسی اثر متقابل ژنوتیپ و محیط در گندم با استفاده از روش رگرسیون و تجزیه ضرایب مسیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

این پژوهش به‌منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ و محیط برای عملکرد و اجزای عملکرد 10 رقم گندم در 8 محیط (ترکیب دو سطح کود نیتروژن و چهار رژیم آبیاری) در سال زراعی 5-1384 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد. بررسی پایداری عملکرد دانه بر اساس پارامترهای ابرهارت و راسل نشان داد که ارقام پیشتاز و مغان 1 با عملکرد بالاتر از میانگین همه ارقام و ضریب رگرسیون خطی نزدیک به یک دارای سازگاری عمومی مطلوب بودند، در حالی‌که ارقام خزر و الوند با محیط‌های مساعد و ارقام فلات، داراب و روشن با محیط های نامساعد سازگاری خصوصی نشان دادند. تجزیه علیت آثار متقابل به‌روش تای نشان داد جزء v1 که منعکس‌کننده همبستگی تعداد سنبله در مترمربع با عملکرد می‌باشد، تنها برای ارقام ناپایدار بسیار بالا و معنی‌دار بود و همچنین معیار مناسبی برای گزینش جهت پایداری نمی‌باشد. مقایسه اجزای محیطی نیز نشان داد که مراحل تلقیح و تشکیل دانه حساس‌ترین مراحل رشد ارقام به عوامل محیطی بودند، بنابراین انتخاب براساس این شاخص (v2) ممکن است فاقد کارایی لازم باشد. جزء ژنوتیپی v3 (وزن دانه) به‌عنوان مهمترین جزء تأثیر گذار بر عملکرد دانه و پایداری بود و براساس این روش رقم پیشتاز با دارا بودن بیشترین مقدار v3، پایدارترین رقم پرمحصول شناخته شد. به‌طور‌کلی بر مبنای نتایج این پژوهش رقم پیشتاز با عملکرد 27/9 تن در هکتار دارای پایداری بیشتری در همه محیط‌ها بود و به‌عنوان رقم مناسب شناخته شد.

عنوان مقاله [English]

Assessment Genotype*Environment Interaction in Ten Wheat Cultivars with Regression and Path Coefficient Analysis

چکیده [English]

This study was conducted to investigate the genotype¬×¬environment interaction effects on yield and yield components of wheat. Ten cultivars of wheat were evaluated in 8 environments (combinations of two levels of nitrogen and four irrigation regimes) in growing season of 2006-2007 at the Research Farm of Isfahan University of Technology. Based on the stability parameters of Eberhart and Russel, Pishtaz and Moghan1 that had higher yield than the average and regression coefficient of 1 (approximately), were more adapted cultivars. However, Khazar and Alvand cultivars showed specific adaptation to better and Falat, Darab and Roshan cultivars to poor environments. Path analysis of genotype¬×¬environment interaction (Tai's method) showed v1 component that indicated the correlation of fertile panicles/m2 with grain yield, was high and significant only for unstable cultivars, therefore, this component is not a suitable criterion for selection of stability. The environmental components showed that fertility and grain filling periods were the most sensitive growth stages of cultivars to the environmental conditions, therefore, it seems that selection for stability based on this component (v2) may not be effective. Genotypic component of v3 (seed weight) was the most effective component of yield stability and based on this component, Pishtaz was the highest yielding and stable cultivar. In general, according to the results of this study, Pishtaz with grain yields of 9.27 t/ha and with the highest stability was determined as the suitable cultivar.