بهبود عملکرد، درصد روغن و پروتئین کنجد(Sesamum indicum L.) تحت شرایط تنش خشکی با محلول‌پاشی روی و بور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه یاسوج

2 هیات علمی- دانشگاه یاسوج

3 هیات علمی دانشگاه یاسوج

4 مرکز تحقیقات کشاورزی، فارس

چکیده

سابقه و هدف: تنش خشکی از مهم‌ترین عوامل محیطی کاهش رشد و عملکرد بسیاری از گیاهان زراعی به‌خصوص در مناطق خشک و نیمه‌خشک دنیا محسوب می‌شود. در طی بروز تنش خشکی به‌علت بالا رفتن غلظت املاح محلول در محیط ریشه و در نتیجه افزایش پتانسیل اسمزی خاک، از جذب عناصر غذایی تا حد زیادی کاسته می‌شود. در صورت بالا رفتن pH محلول خاک، جذب عناصر کم‌مصرف بیشتر از سایر عناصر دچار اختلال می‌شود. در این میان کمبود روی و بور از شایعترین موارد کمبودهاست که در برخی موارد حتی بدون بروز علایم کمبود ظاهری موجب کاهش عملکرد کمی و کیفی گیاهان روغنی، همچون کنجد، بویژه در شرایط بروز تنش خشکی، می‌گردد. این پژوهش با هدف تعیین اثر محلول‌پاشی روی و بور بر عملکرد و اجزای عملکرد و درصد روغن و پروتیین در کنجد در شرایط تنش خشکی انجام گرفت.
مواد و روش‌ها: آزمایشی به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1392 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس اجرا گردید. عامل اصلی تنش خشکی در سه سطح شامل آبیاری پس از 75، 110 و 145 میلی-متر تبخیر از تشتک تبخیر و عامل فرعی بصورت محلول‌پاشی بور و روی در چهار سطح شامل عدم کاربرد بور و روی (فقط آب) و محلول-پاشی با سولفات روی و اسید بوریک و کاربرد توام سولفات روی و اسید بوریک بودند.
یافته‌ها: نتایج مقایسه میانگین‌ها نشان داد که در تیمار آبیاری 75 میلی‌متر تبخیر از تشت تبخیر محلول‌پاشی روی و بور باعث افزایش تعداد کپسول در بوته نسبت به تیمار شاهد شد. در تیمار آبیاری 145 میلی‌متر تبخیر، روی توانست بیشترین تعداد کپسول در بوته را سبب شود. در همین تیمار آبیاری محلول‌پاشی بور بیشترین مقدار وزن 1000 دانه را سبب شد. تعداد دانه در کپسول در تیمار آبیاری پس از 110 میلی‌متر تبخیر با محلول‌پاشی توام روی و بور افزایش معنی‌دار (3/80) نسبت به شاهد (0/64) پیدا کرد. آبیاری پس از 145 میلی‌‌‌‌متر تبخیر از تشت تبخیر کمترین عملکرد دانه (1535 کیلوگرم بر هکتار) را در پی‌داشت، ولی بین سطوح آبیاری پس از 75 (1947 گیلوگرم بر هکتار) و 110 (2115 گیلوگرم بر هکتار ) میلی‌لیتر تبخیر، تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد. محلول‌پاشی روی و بور باعث افزایش درصد روغن و محلول‌پاشی روی، بور و توام روی و بور سبب افزایش درصد پروتیین نسبت به تیمار شاهد شد. روی نیز بیشترین عملکرد دانه (2119 کیلوگرم در هکتار) را سبب شد. آبیاری بعد از 145 میلی‌متر تبخیر، نسبت به دو تیمار دیگر، بطور معنی‌داری شاخص برداشت را کاهش داد.
نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های پژوهش، محلول‌پاشی روی، بور و توام روی و بور در شرایط تنش خشکی توانست باعث بهبود عملکرد و اجزای عملکرد و درصد روغن و پروتیین در کنجد شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Improvement of yield, oil and protein percentage of sesame )Sesamum indicum L.) under drought stress by foliar application of zinc and boron

نویسنده [English]

  • Mohsen Movahhedi Dehnavi 2
1
2
3
4
چکیده [English]

Background and objectives: Drought stress is one of the most important environmental factors reducing growth and yield of crops, especially in arid and semiarid regions of the world. During drought stress, nutrient uptake diminishes due to rising of solute concentrations and so increasing of osmotic potential in the root zone. With increasing soil pH, micronutrient uptake decreases more than other nutrients. Zinc and boron deficiencies are mostly observed in these conditions, so that yield quantity and quality of oilseed crops, such as sesame, diminish even without any apparent deficiency symptoms. The aim of this study was to determine the effect of foliar application of zinc and boron on sesame yield, yield components and seed oil and protein contents under drought stress conditions.
Materials and methods: The experiment was conducted as a spilt pilot in a randomized complete block design with three replications at Fars research center for agriculture and natural resources in 2013. Main plots were included of three levels of drought stress (as irrigation after 75, 110 and 145 mm evaporation from class A evaporation pan) and sub plots were included of four levels of foliar applications (no boron and zinc (water), zinc sulfate, boric acid, and combined zinc and boric acid).
Results: Results showed that zinc and boron foliar application significantly increased number of capsule per plant in 75 mm evaporation treatment. Zinc also increased number of capsule per plant in 145 mm evaporation treatment. Maximum 1000 seed weight obtained from boron foliar application in irrigation after 145 mm evaporation treatment. In irrigation after 110 mm evaporation level number of seed per capsule significantly increased (25.4%) with foliar application of mixture of zinc and boron compared to control. Irrigation after 145 mm evaporation (relative to two other treatments) had the minimum seed yield (1535 kg ha-1), But there were no significant difference beween irrigation after 75 (1947 kg ha-1) and110 (2115 kg ha-1) mm evaporation. Foliar application of zinc and boron (compared to control) significantly increased oil percentage and foliar application of zinc, boron and mixture of zinc and boron (compared to control) significantly increased protein percentage. Maximum seed yield (2119 Kg ha-1) obtained from foliar application of zinc. Irrigation after 145 mm evaporation, compared to other irrigation treatments, significantly decreased HI.
Conclusion: Generally foliar application of zinc, boron and mixture of zinc and boron under drought stress treatment, could improve yield, yield components, oil and protein percentage of sesame.

کلیدواژه‌ها [English]

  • 1000 seed weight
  • Biological yield
  • Class A evaporation pan
  • Harvest index