اثرات تنش خشکی در مراحل زایشی بر تسهیم مواد فتوسنتزی ارقام تجاری کلزا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

توزیع شیره پرورده بین مخزن¬ها یکی از مهمترین فرایندهای فیزیولوژیک مرتبط با تشکیل عملکرد در گیاهان زراعی می¬باشد که تحت تاثیر تنش خشکی قرار می¬گیرد. به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی در مراحل مختلف رشد زایشی بر درصد توزیع مواد فتوسنتزی بین اندام¬های مختلف ارقام تجاری کلزا آزمایشی در قالب کرت¬های خرد شده بر پایه طرح بلوک¬های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. عامل اصلی شامل تنش خشکی در مراحل مختلف زایشی و عامل فرعی شامل 14 رقم کلزای بهاره و پائیزه بود. تنش خشکی در مرحله گلدهی به صورت قطع آبیاری در این مرحله تا رسیدن پتانسیل آب خاک به 5/1- مگاپاسکال و آبیاری مجدد پس از آن و تنش در مرحله پرشدن دانه¬ها به‌صورت قطع کامل آبیاری از این مرحله تا پایان برداشت محصول به همراه یک تیمار شاهد اعمال گردید. پس از رسیدن کامل و برداشت بوته¬ها، اندازه‌گیری صفات عملکرد دانه، وزن خشک تک بوته، درصد وزن خشک خورجین، برگ، ساقه و ریشه انجام شد. نتایج این بررسی نشان داد که تنش خشکی هم در مرحله گلدهی و هم در مرحله پر شدن دانه¬ها تاثیر بسزایی بر توزیع مواد فتوسنتزی بین اندام¬های مختلف گیاهی داشت طوری که تنش در مرحله گلدهی سبب افزایش درصد وزن خشک برگ، ساقه و ریشه و کاهش وزن خشک خورجین یا به‌عبارتی غلبه درصد تسهیم مواد به اندام¬های رویشی نسبت به اندام‌های زایشی گردید و از این رو منجر به کاهش2/51 درصدی عملکرد دانه نسبت به شرایط آبیاری معمول(شاهد) شد. تنش در مرحله پر شدن دانه¬ها با انتقال مجدد مواد موجود در برگ¬¬ها به سایر اندام¬ها سبب کاهش وزن خشک برگ و افزایش وزن خشک خورجین گردید اما این افزایش در حدی نبود که سبب افزایش معنی¬دار عملکرد دانه گردد. در بین ارقام مورد بررسی، ارقام اپرا، هایولا 308، هایولا420، پی.اف و زرفام که قبل از مرحله گلدهی وزن خشک تک بوته بالا و درصد تسهیم نسبتاً متعادلی بین اندام‌ها داشتند پس از رسیدگی کامل در شرایط آبیاری معمول با تسهیم بیشتر درصد مواد فتوسنتزی به خورجین¬ها، عملکرد دانه بالایی را به خود اختصاص دادند. در این مطالعه اثر متقابل آبیاری و رقم بر روی توزیع مواد فتوسنتزی معنی دار نشد و تمامی ارقام با یک روند مشابهی تحت تاثیر تنش خشکی قرار گرفتند.

عنوان مقاله [English]

Effects of drought stress in Reproductive Stages on photoassimilates partitioning of Rapeseed (Brassica napus)

چکیده [English]

Partitioning of photoassimilates between the sinks is one of the most important physiological processes related to the yield of crops which are affected by drought stress. Therefore, the effect of drought stress in flowering and grain filling stages, on the percentage partitioning of photoassimilates among different organs was studied in 14 rapeseed cultivars in a split plot experiment based on completely randomized block design with 3 replications. Main plot included 3 regimes of irrigation and sub plot included 14 cultivars of rapeseed. Drought stress was imposed at two stages of flowering and grain filling stages by stopping irrigation. In the former treatment plots were rewatered when soil water potential reached -1.5 Mpa and in the latter plots were not ireirrigated until maturity. Seed yield, dry weight per plant, percentage dry weight of pod, leaf, stem and root measured after ripening and harvest. The results showed that drought stress at flowering and grain filling stages play an important influence in the partitioning of photoassimilates among different plant organs so that the stress at flowering stage decreased seed yield by 51 percent through increasing dry weight percent of leaf, stem and root or in other words percentage partitioning of photoassimilates to growing organs were more than reproductive organs. Drought stress in seed filling increased somewhat seed yield through remobilization of photoassimilates in leaves to other organs. However, this increase didn’t make significant changes on the yield. Among the cultivars studied, opera, Hayola308, Hayola420, P.F and Zarfam that before of flowering stage have high dry weight per plant and equal partitioning among organs, after ripening in normal condition have high seed yield by partitioning of photoassimilates to pods. In this study interaction of irrigation and cultivar on the partitioning of photoassimilates was not significant So that all cultivars with a similar process were affected by drought stress.