بررسی اثر کودهای زیستی و شیمیایی بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه دارویی مرزه خوزستانی(Satureja khuzistanica Jamzad)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 دانشگاه شهید بهشتی

3 موسسه آب و خاک کرج

4 داروسازی خرمان لرستان

5 دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

سابقه و هدف : مرزه خوزستانی یک گیاه دارویی با ارزش و بومی بوده که در جنوب غرب ایران به صورت وحشی رشد می کنند و غنی از ترکیبات فنولی کارواکرول در اسانس بوده و به همین جهت از فعالیت بیولوژیکی قابل توجهی برخوردار می باشد. مرزه خوزستانی به عنوان گیاه دارویی جدید در ایران مطرح است و تحقیقات اندکی روی این گیاه انجام شده است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی واکنش گیاه دارویی مرزه خوزستانی به کاربرد کود‏های زیستی و شیمیایی انجام شد.
مواد و روش ها : آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار در شرایط مزرعه در شمال استان خوزستان( اندیمشک) در سال زراعی 92-1391 انجام شد. فاکتور اول شامل کودهای زیستی در چهار سطح(عدم تلقیح، قارچ میکوریزا، مخلوط سه جنس باکتری ازتوباکتر، سودوموناس و آزوسپریلوم، مخلوط قارچ میکوریزا و سه جنس باکتری) و فاکتور دوم شامل کود شیمیایی نیتروژن و فسفر در سه سطح(0، 30-50 و 60-100 کیلوگرم در هکتار N-P) بود. صفات اندازه گیری شده شامل : وزن خشک، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، نسبت برگ به ساقه، درصد و عملکرد اسانس و ترکیبات اسانس بودند. درصد اسانس به روش تقطیر با آب با دستگاه کلونجر، مقدار ترکیبات اسانس با دستگاه کروماتوگرافی گازی(GC) و نوع ترکیبات اسانس با دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی(GC-MS) اندازه گیری شدند. تجزیه و تحلیل داده‏ها با نرم افزار SAS(9.1) و مقایسه میانگین تیمارها نیز با آزمون LSD در سطح احتمال 05/0 درصد انجام شد.
یافته ها : نتایج نشان داد که اثر کود زیستی، کود شیمیایی و اثر متقابل کود زیستی و شیمیایی بر وزن خشک و عملکرد اسانس مرزه معنی دار گردید ولی بر اجزای اسانس معنی دار نشد. همچنین اثر کود شیمیایی بر درصد اسانس معنی دار بود. تیمار مخلوط قارچ+باکتری دارای بالاترین وزن خشک(4/8 گرم در بوته)و تیمار شاهد (سطح صفر کود شیمیایی + عدم تلقیح) دارای کمترین وزن خشک(05/4 گرم در بوته) بودند. سطح اول کود شیمیایی(30-50 کیلوگرم در هکتار N-P) دارای بالاترین درصد اسانس(58/2 درصد) و عملکرد اسانس(25/0 گرم در بوته) و سطح دوم کود شیمیایی(60-100 کیلوگرم در هکتار N-P) دارای کمترین درصداسانس(76/1درصد)و عملکرد اسانس (1/0 گرم در بوته) بود.
نتیجه گیری : به طور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که عکس العمل گیاه به کاربرد قارچ میکوریزا مثبت بود و بیشترین وزن خشک بوته در گلدان حاوی تیمار قارچ میکوریزا مشاهده گردید. کاربرد کود شیمیایی N-P تا مقدار 30-50 کیلوگرم در هکتار باعث افزایش درصد اسانس، وزن خشک بوته و در نهایت افزایش عملکرد اسانس شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Study the effects of biological and chemical fertilizer on quantitative and qualitative characteristics of savory specie (Satureja khuzestanica jamzad)

نویسنده [English]

  • ahmad nooshkam 1
1 daneshgah tehran
2
3
4
5
چکیده [English]

Abstract
Background and objectives: Satureja khuzestanica is valuable and endemic medicinal specie that growing widely in southwest parts of Iran. This specie is rich of phenolic compound carvacrol, therefore have considerable biological activities. Satureja khuzestanica is a new medicinal plant in Iran, and little research has been done on. Thus, the present study with the aim of evaluating the response of plant to the application of biological and chemical manure was carried out.
Materials and Methods: Pot experiment was carried out in field conditions as factorial layout based on a completely randomized design with three replications in Andimeshk during 2013. Biological fertilizer as first factor in four levels (1: control, 2: mycorrhiza, 3: mixture of Azotobacter, Pseudomonas and Azospirillum, 4: mixture of mycorrizha, Azotobacter, Pseudomonas and Azospirillum), and chemical fertilizer as second factor in three levels (1: control, 2:50-30 kg/ha N-P, 3: 100-60 kg/ha N-P) was applied. The characteristics measured were dry weight, plant height, number of branches, leaf and stem ratio, essential oil content, essential oil yield, essential oil compositions.the essential oil content was extracted using Clevenger apparatus(Water distillation). The amount and type of oil compositions were measured by gas chromatography (GC) and gas chromatography connected to a mass spectrometer (GC-MS) respectively. Analysis of variance was performed by software SAS (9.1). For comparison of means, least significant difference (LSD) test (At the level of 5% probability) were used.
Results: Analysis of variance showed that the effects of biological and chemical fertilizers and biological×chemical interaction on dry weight, oil yield were significant but the effect of biological and chemical fertilizers on essential oil composition was not significant. The effect of chemical fertilizer on essential oil content was significant. Mean comparison of traits showed that the mixtures of mycorrizha+bacteria had a highest dry weight (8.4 g/plant) and control has a least dry weight (4.05 g/plant).The highest and least essential oil content (2.58, 1.76 %) and oil yield (0.25, 0.1 g/plant) were observed in first (50-30 kg.ha-1 N-P) and second (100-60 kg.ha-1 N-P) levels of chemical fertilizers, respectively.
Conclusions: In general, results of this study showed that plant response to use of of mycorrhizal fungi was positive. The highest dry weight was observed in pots which treated with mycorrhizal fungi. The essential oil content, dry weight and the essential oil yield were increased by Application of fertilizers up to 50-30 kg.ha-1 N-P.
Keywords: Dry weight, Essential oil composition, Essential oil content, Essential oil yield

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dry weight
  • Essential oil composition
  • Essential oil content
  • Essential oil yield