مطالعه پایداری عملکرد غله جدید تریتی‌پایرم با لاین‌های تریتیکاله و ارقام گندم نان ایرانی با استفاده از روش تفکیک آثار متقابل ژنوتیپ در محیط

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس مدعو- دانشگاه پیام نور

2 دانشیار اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز،

3 استادیار اصلاح نباتات، بخش زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی و قطب علمی تنش‌های محیطی در غلات، دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

غله جدید تریتی‌پایرم اولیه آمفی‌پلوئیدی مصنوعی و حاصل تلاقی ارقام زراعی گندم دورم AABB) Triticum durum, 2n=4x=28,) و گونه وحشی علف شور ساحل ((Thinopyrum bessarabicum, 2n=2x=14, EbEb می‌باشد. در این پژوهش اثر متقابل ژنوتیپ و محیط حاوی تغییر در جهت و مقدار برای عملکرد دانه 17 ژنوتیپ متشکل از هشت لاین اولیه و ترکیبی اولیه گندم جدید تریتی پایرم، پنج لاین تریتیکاله و چهار رقم گندم نان ایرانی با طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار طی سال های زراعی 81، 85 و 89 در هفت محیط در سه منطقه کرمان، سیرجان و نی‌ریز، بر اساس روش مور صورت گرفت. نتایج تجزیه واریانس مرکب برای عملکرد دانه حاکی از وجود تفاوت‌های معنی‌دار بین محیط‌ها و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط بود. بر اساس معیار مور بیشترین درصد تغییرات در رتبه، مربوط به دو رقم گندم (امید و الوند) و کمترین مقدار به دو لاین ترکیبی اولیه تریتی پایرم {(St/b)(Cr/b)-4 و (Ka/b)(Cr/b)-6} اختصاص داشت بنابراین لاین تریتی‌پایرم (St/b)(Cr/b)-4 پایدارترین و رقم گندم امید ناپایدارترین ژنوتیپ شناخته شدند. بر اساس بخش تغییر در جهت مجموع مربعات اثرمتقابل (67/86%) لاین تریتیکالهM45 و لاین ترکیبی اولیه تریتی‌پایرم(Ka/b)(Cr/b)-5 پایدارترین ژنوتیپ‌ها با عملکرد بالا بودند بنابراین اولا می‌توان با انجام آزمایش‌های تکمیلی به‌زارعی به ترتیب جهت معرفی یک لاین جدید زراعی تریتیکاله برای تولید دانه و یک لاین مرتعی تریتی پایرم ترکیبی اولیه برای تولید علوفه اقدام نمود و ثانیا می‌توان از این لاین تریتی‌پایرم در برنامه اصلاح گندم نان مقاوم به شوری در ایران استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

To study the yield stability of new cereal, tritipyrum, with triticale lines and Iranian bread wheat varieties using partitioning method of genotype × environment interactions

نویسندگان [English]

  • sara farokhzadeh 1
  • Hossein Shahsavand-Hassani 2
  • Ghasem Mohammadi-Nejad 3
1
2 Associated Professor of crop propuction and Plant Breeding, College of Agriculture, Shiraz University
3 Associate Professor of Plant Breeding, Department of Agronomy and Plant Breeding and Center of Excellence for Environmental Stresses in Cereals Crops, Shahid Bahonar University of Kerman
چکیده [English]

The new cereal, primary tritipyrum is a synthetic amphiploid derived from crossing between durum wheat varieties (Triticum durum, 2n=4x=28, AABB) and wild coach grass species (Thinopyrum bessarabicum, 2n=2x=14, EbEb). In this study the genotype × environment interaction effect containing change in rank and value for grain yield of seventeen genotypes including eight primary and combined primary of new wheat, tritipyrum lines, five triticale lines and four Iranian wheat varieties was evaluated in a randomized completely block design with three replication in seven environment during growing seasons of 2002, 2006 and 2011 in three locations of Iran (Kerman, Sirjan, Neyriz) based on Muir method. Combined analysis of variance for grain yield showed significant differences between environments and genotype × environment interactions. Based on Muir criterion the highest and lowest percentage of changes in rank, were belonged to two wheat cultivars (Omid and Alvand) and two primary combined tritipyrum lines }(St/b)(Cr/b)-4 and (Ka/b)(Cr/b)-6{, respectively, therefore (St/b)(Cr/b)-4 tritipyrum line was indicated as the most stable and Omid wheat cultivar were known as the most unstable genotype. On the base of change portion in rank of sum of square for interactions (86.67%), the M45 triticale line and (Ka/b)(Cr/b)-5 combined primary tritipyrum line were most stable genotypes with high yield, therefore, first, with complementary agronomical experiments may release a new grain crop of triticale and new pasture line of combined primary tritipyrum for forage., second, the combined tritipyrum line can be used in bread wheat improveing program for producing salt tolerant wheat cultivar/s in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Genotype × environment interaction
  • Primary tritipyrum
  • Triticale
  • Bread Wheat
  • Muir method