تأثیر خاک‌ورزی متداول و حفاظتی بر برخی ویژگی‌های کمّی و کیفی گندم (Triticum aestivum L.) و علوفه ماشک (Vicia villosa L.) و شبدر (Trifolium resupinatum L.) در کشت مخلوط

نوع مقاله : مقاله کامل علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری سابق رشته اکولوژی گیاهان زراعی، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

2 زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

3 دانشیار گروه علوم شیمیایی، دارویی و کشاورزی، دانشگاه فرارا، فرارا، ایتالیا

10.22069/ejcp.2024.22568.2633

چکیده

سابقه و هدف: پایداری سامانه‌های کشاورزی را می‌توان با اقداماتی مانند کشت مخلوط و خاک‌ورزی حفاظتی بهبود داد. هدف از این تحقیق، بررسی کشت مخلوط گندم با شبدر و ماشک در جهت افزایش عملکرد کمّی و کیفی و استفاده مفید از منابع محیطی تحت سامانه‌های خاک‌ورزی حفاظتی و متداول بود.
مواد و روش‌ها: آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ایلام در سال زراعی 99-1398 انجام شد. خاک‌ورزی به‌عنوان عامل اصلی در سه سطح شامل خاک‌ورزی متداول، خاک‌ورزی حداقل و بدون خاک‌ورزی در کرت‌های اصلی قرار گرفت. کرت‌های فرعی شامل الگوهای مختلف کاشت در پنج سطح (کشت خالص گندم، شبدر، ماشک و کشت مخلوط افزایشی 100 درصد گندم+ 50 درصد شبدر و کشت مخلوط افزایشی 100 درصد گندم+ 50 درصد ماشک) بودند.
یافته‌ها: نتایج نشان داد عملکرد دانه گندم در کشت مخلوط گندم+ شبدر و گندم+ ماشک در سامانه بدون خاک‌ورزی به‌ترتیب 7/29 و 4/19 درصد و در خاک‌ورزی متداول به‌ترتیب 6/13 و 9/17 درصد در مقایسه با کشت خالص گندم کاهش یافت. در سامانه خاک‌ورزی حداقل عملکرد دانه گندم در کشت مخلوط افزایشی گندم+ شبدر در مقایسه با کشت خالص گندم به‌میزان 6/6 درصد بیشتر بود. عملکرد علوفه ماشک در الگوی کشت خالص در سامانه بدون خاک‌ورزی، خاک‌ورزی حداقل و خاک‌ورزی متداول در مقایسه با کشت مخلوط ماشک به‌ترتیب 3/41، 4/73 و 3/54 درصد بیشتر بود. در خاک‌ورزی حداقل عملکرد علوفه شبدر 7/24 درصد نسبت به سامانه خاک‌ورزی متداول بیشتر بود. غلظت فسفر دانه گندم در الگوی کشت مخلوط افزایشی گندم+ ماشک 9/21 درصد در مقایسه با کشت خالص گندم افزایش یافت. غلظت پروتئین دانه گندم در کشت مخلوط گندم+ ماشک و گندم+ شبدر به‌طور متوسط 5/8 درصد نسبت به کشت خالص گندم بیشتر بود. میزان کلسیم علوفه ماشک در سامانه بدون ‌خاک‌ورزی 81/16 درصد در مقایسه با خاک‌ورزی متداول کاهش یافت. فسفر علوفه شبدر و ماشک در خاک‌ورزی حداقل به‌ترتیب 5/34 و 1/15 درصد نسبت به بدون خاک‌ورزی بیشتر بودند. میزان فسفر علوفه ماشک در کشت مخلوط 40/11 درصد در مقایسه با کشت خالص ماشک کاهش نشان داد. در کشت مخلوط پروتئین علوفه شبدر و ماشک به‌ترتیب 06/14و 71/6 درصد کمتر از کشت خالص این گیاهان بود. میزان NDF (الیاف غیرقابل حل در شوینده خنثی) در الگوی کشت خالص ماشک و شبدر به‌طور متوسط حدود 11 درصد کمتر از کشت مخلوط آن‌ها بود. میزان ADF علوفه (الیاف غیرقابل حل در شوینده اسیدی) در کشت خالص شبدر و ماشک به‌ترتیب 65/12 و 62/9 درصد کمتر از کشت مخلوط بود. نسبت برابری زمین در همه الگوهای کشت مخلوط گندم با لگوم‌ها تحت سامانه‌های مختلف خاک‌ورزی بیشتر از یک بود که بیانگر مزیت الگوهای کشت مخلوط برای استفاده از زمین و افزایش عملکرد می‌باشد. محاسبه ضریب غالبیت نشان داد که تحت سامانه‌های مختلف خاک‌ورزی گندم از غالبیت بیشتری نسبت به بقولات برخوردار بود.
نتیجه‌گیری: کشت مخلوط گندم با گیاهان لگوم سبب بهبود کیفیت گندم و افزایش درصد فسفر، نیتروژن و پروتئین دانه گندم شد. به‌طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد کشت مخلوط گندم با گیاهان علوفه‌ای شبدر و ماشک تحت سامانه خاک‌ورزی حفاظتی باعث افزایش بهره‌وری از زمین می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Evaluation of conservation and conventional tillage systems on the forage quality and quantity of wheat (Trifolium resupinatum L.), vetch (Vicia villosa L.) and clover (Trifolium resupinatum L.) in intercropping

نویسندگان [English]

  • Ekhlas Amini 1
  • Alireza Taab 2
  • Emanuele Radicetti 3
1 Ph.D. Student of Crop Ecology, Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, University of Ilam, Ilam, Iran
2 Assistant Professor, Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Ilam University, Ilam, Iran
3 Associate Professor, Department of Chemical, Pharmaceutical and Agricultural Sciences, University of Ferrara, Ferrara, Italy
چکیده [English]

Background and objectives: The sustainability of agricultural systems can be improved by practices such as intercropping and conservation tillage systems. This research aimed to investigate the intercropping of wheat with clover and vetch to increase the quantitative and qualitative yield and the beneficial use of environmental resources in conservation and conventional tillage systems.
Materials and methods: The experiment was carried out in the form of split plots in a randomized complete block design with three replications in the research farm of Ilam University in the crop year of 2018-2019. Tillage regimes as the main factor in three levels were assigned to the main plots, including conventional tillage, minimum tillage and no tillage. The sub-plots included different cultivation patterns at five levels (Wheat monoculture, monoculture clover, monoculture vetch, 100% wheat + 50% clover intercropping and 100% wheat + 50% vetch intercropping).
Results: The results showed that the grain yield of wheat in the intercropping of wheat+ clover and wheat + vetch in the system no-tillage was 29.7 and 19.4% respectively and in conventional tillage it was lower by 13.6 and 17.9% respectively compared to monoculture. In the minimum tillage system, wheat grain yield in the intercropping of wheat + clover was higher by 6.6% compared to wheat monoculture. The forage yield of vetch in the monoculture pattern in the system no-tillage, minimum tillage and conventional tillage was higher by 41.3, 73.4 and 54.3%, respectively, compared to the intercropping of wheat + vetch. In minimum tillage, the forage yield of clover was 24.7% higher than the conventional tillage system. Phosphorus concentration of wheat grain increased by 21.9% the intercropping of wheat + vetch compared to monoculture of wheat. The concentration of wheat grain protein in the intercropping of wheat+ clover and wheat + vetch was on average 8.5% higher than that of wheat monoculture. Calcium content of vetch forage in the system without tillage decreased by 16.81% compared to conventional tillage. Phosphorus of clover and vetch forage in minimum tillage was 34.5 and 15.1% higher than no-tillage. Phosphorus content of vetch forage in intercropping decreased by 11.40% compared to monoculture of vetch. In the intercropping of wheat+ clover and wheat + vetch forage protein was 14.06 and 6.71% less than the monoculture of these plants, respectively. The amount of neutral detergent fiber (NDF) in the monoculture of clover and vetch was on average about 11% lower than their intercropping patterns. The amount of ADF (acid detergent fiber) in monoculture of clover and vetch was 12.65% and 9.62% less than the intercropping patterns. The land equivalent ratio in all intercropping patterns of wheat with legume cover crops was more than one, indicating the advantage of intercropping patterns for land use and increasing the yield over monoculture. Calculating the aggressivity index showed that wheat was more dominate than legumes under different tillage systems.
Conclusion: The intercropping of wheat with leguminous plants improved the quality of wheat and increased the percentage of phosphorus, nitrogen and wheat grain protein. In general, the results of this research showed that the intercropping of wheat with clover and vetch under conservation tillage system improves the forage production and increase the productivity of the land.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Planting pattern
  • Plowing
  • Quantitative and qualitative yield
  • Land Equivalent Ratio