%0 Journal Article %T بررسی اثر تنظیم‌کننده‌های رشد بر تعدادی از پارامترهای رشد و متابولیت‌های ثانویه دو رقم گندم تحت رژیم‌های مختلف رطوبتی %J مجله تولید گیاهان زراعی %I دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان %Z 2008-739X %A صادقی, فریده %A سهرابی, یوسف %A سی و سه مرده, عادل %D 2022 %\ 03/21/2022 %V 15 %N 1 %P 101-120 %! بررسی اثر تنظیم‌کننده‌های رشد بر تعدادی از پارامترهای رشد و متابولیت‌های ثانویه دو رقم گندم تحت رژیم‌های مختلف رطوبتی %K جیبرلین %K سایکوسل %K سیتوکینین %K فلاونوئید %K فنل %R 10.22069/ejcp.2022.19132.2428 %X سابقه و هدف: گندم یکی از مهمترین منابع غذایی گیاهی برای انسان است و خشکی یکی از مهم‌ترین تنش‌های غیرزنده بوده که رشد، نمو و عملکرد این گیاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کاربرد خارجی تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی ممکن است سبب کاهش اثرات تنش خشکی گردد. هدف از این پژوهش بررسی اثر محلول‌پاشی جیبرلین، سیتوکینین و سایکوسل بر ویژگی‌های ریشه‌ و اندام هوایی، مقادیر متابولیت‌های ثانویه و عملکرد دو رقم گندم در شرایط متفاوت رطوبتی می‌باشد.مواد و روش: تحقیق حاضر به‌صورت دو طرح مجزا هر یک در سه تکرار در شرایط هیدروپونیک و مزرعه در سال زراعی 96-1395 در دانشگاه کردستان انجام گرفت. آزمایش هیدروپونیک به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی اجرا گردید و فاکتورها شامل سطوح رطوبتی (0، 4- و 8- بار)، رقم (سیروان و هما) و تنظیم‌کننده‌های رشد شامل (شاهد)، جیبرلین (100 میکرومولار)، سیتوکینین (100 میکرومولار) و سایکوسل (3 گرم در لیتر) بود. آزمایش مزرعه‌ای به‌صورت کرت دوبار خرد شده بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی به اجرا در آمد. تیمار آبیاری در چهار سطح (دیم، یک ‌آبیاری، دو آبیاری و سه آبیاری) به عنوان عامل اصلی، دو رقم گندم به عنوان عامل فرعی و محلول‌پاشی تنظیم‌کننده‌های رشد فوق‌الذکر به عنوان عامل فرعی فرعی در نظر گرفته شدند. صفات اندازه‌گیری شده در آزمایش هیدروپونیک شامل وزن خشک ریشه‌ و اندام هوایی، نسبت وزن خشک ریشه‌ به اندام هوایی، حجم ریشه‌، طول ریشه‌ و ارتفاع اندام هوایی و در آزمایش مزرعه‌ای شامل میزان فنل کل، فلاونوئید، آنتوسیانین و عملکرد دانه بود.یافته‌ها: در آزمایش هیدروپونیک، تنش خشکی 4- بار سبب افزایش صفات مربوط به ریشه‌ گردید و هر دو سطح 4- و 8- بار سبب کاهش وزن و ارتفاع اندام هوایی گردید. در اکثر تیمارها بالاترین نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی در تنش خشکی به دست آمد. رقم هما از لحاظ کلیه صفات از رقم سیروان برتر بود. تیمار محلول‌پاشی اثر معنی‌داری بر طول ریشه‌ و ارتفاع اندام هوایی نداشت اما کاربرد تنظیم‌کننده‌های رشد به ویژه سایکوسل سبب افزایش وزن خشک و حجم ریشه‌ و وزن اندام هوایی گردید. نتایج آزمایش مزرعه‌ای نشان داد که میزان فنل کل، فلاونوئید و آنتوسیانین در شرایط دیم از دیگر تیمارهای آبیاری بیشتر بود. در بین تنظیم‌کننده‌های رشد، جیبرلین سبب افزایش 2/13 درصدی فلاونوئید و سایکوسل باعث افزایش 3/17 درصدی میزان آنتوسیانین نسبت به شاهد گردید. همچنین نتایج نشان داد که دو رقم مورد مطالعه تحت تیمار سه آبیاری و کاربرد سیتوکینین و سایکوسل عملکرد بالاتری را نسبت به دیگر تیمارها داشتند.نتیجه‌گیری: به‌نظر می‌رسد که سایکوسل بتواند از طریق بهبود خصوصیات ریشه و افزایش محتوی آنتوسیانین سبب افزایش مقاومت گندم به تنش خشکی شود. براساس نتایج، در هر دو رقم اعمال آبیاری سبب افزایش عملکرد دانه نسبت به شرایط دیم گردید و کاربرد تنظیم‌کننده‌های رشد به ویژه سیتوکینین و سایکوسل میزان عملکرد را نسبت به شاهد افزایش داد. لذا براساس نتایج این آزمایش، اعمال حتی یک مرحله آبیاری در شرایط محدودیت آب و کاربرد سیتوکینین و سایکوسل در شرایط فراهمی آب می‌تواند در راستای افزایش عملکرد دانه در شرایط اقلیمی منطقه قابل توصیه باشد. %U https://ejcp.gau.ac.ir/article_6022_09b86e4ea6150d1cbad669ceb3bb7b79.pdf