تحلیل عوامل محدود‏کننده عملکرد گندم در شرایط گرگان

چکیده

یکی از مشکلات اساسی تولید گیاهان زراعی در کشور ما اختلاف بین عملکرد واقعی کشاورزان و عملکرد قابل‏حصول (خلا عملکرد) می‏باشد. بنابراین شناسایی عوامل محدود کننده عملکرد و خلا عملکرد بسیار حایز اهمیت است. بدین منظور مطالعه‏ای در شهرستان گرگان در 95 مزرعه از 5 روستا، در دو سال زراعی متوالی 87-1386 و 88-1387 به‌صورت پیمایشی و براساس روش CPA انجام شد. در این پیمایش کلیه اطلاعات مربوط به عملیات مدیریتی، خصوصیات خاک و گیاه زراعی (شامل 200 متغیر) ثبت و اندازه‏گیری شدند. سپس رابطه بین عملکرد و کلیه متغیرها (با استفاده از رگرسیون گام به گام) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین عملکرد کشاورزان (عملکرد واقعی) و عملکردی که می‏توانند برداشت کنند (عملکرد قابل‏حصول)، 2348 کیلوگرم در هکتار فاصله (خلا) وجود دارد. مشخص شد که میزان مصرف کود پتاسیم قبل از کاشت، میزان کود نیتروژن مصرفی پس از کاشت، شاخص سطح برگ در گرده‏افشانی، شاخص کلروفیل در گرده‏افشانی، کل نیتروژن جذب شده توسط گیاه در رسیدگی و طول دوره رشد رویشی گیاه به‌ترتیب 20، 18، 19، 10، 14 و 19 درصد در ایجاد این خلا نقش دارند. بررسی داده‏ها نشان داد که شاخص سطح برگ، شاخص کلروفیل و میزان جذب نیتروژن، همگی تحت کنترل مدیریت کود نیتروژن هستند و همچنین طول دوره رشد رویشی توسط تاریخ کاشت کنترل می‏شود. بنابراین میزان مصرف پتاسیم، مدیریت تغذیه نیتروژن و تاریخ کاشت به‌ترتیب با 20، 61 و 19 درصد مهم‏ترین عوامل موثر در خلا عملکرد هستند و با بهینه‏سازی آن‏ها می‏توان عملکرد گندم در گرگان را به میزان 2348 کیلوگرم افزایش داد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing wheat yield constraints in Gorgan

چکیده [English]

One of the main problems in crop production in Iran is the difference between actual yield and attainable yield which is called yield gap. Thus, identifying yield constraints and yield gap are important. To do this, a study was conducted in 95 farms Gorgan of in five villages, during two years 2007 and 2008. In this study, all of the information about management operations, soil and crop characteristics were recorded and measured (including 200 variables). Then, relationships between variables and yield were considered (using stepwise regression). The results showed there is a 2348 kg/ha difference (gap) between actual yield (average farmers' yield) and attainable yield (maximum farmers' yield). It was identified that rate of potassium fertilizer before planting, rate of nitrogen fertilizer after planting, leaf area index at anthesis, leaf chlorophyll index at anthesis, total nitrogen uptake at maturity and the length of vegetative growth period were responsible in creation of yield gap with contribution of about 20, 18, 19, 10, 14 and 19%, respectively. Data investigations revealed that leaf area index at anthesis, leaf chlorophyll index at anthesis and total nitrogen uptake at maturity were controlled by nitrogen fertilizer management. Also, the length of vegetative growth period was controlled by planting date. Thus, it was then concluded that rate of applied potassium, nitrogen nutrition management and planting date are the most important responsible factors in creating yield gap with contribution of about 20, 61 and 19%, respectively. Optimizing of these factors could be increase wheat yield in Gorgan up to 2348 kg/ha.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Yield Gap
  • Wheat
  • CPA
  • Gorgan