تجزیه الگوی اثر متقابل ژنوتیپ و محیط‌های زراعی برای عملکرد دانه در گندم با استفاده از روش چند متغیره AMMI

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

این مطالعه به‌منظور بررسی الگوی آثار متقابل ژنوتیپ و محیط برای عملکرد دانه 10 رقم گندم در 8 محیط (ترکیب دو تیمار کود نیتروژن و چهار رژیم آبیاری) انجام شد. تجزیه آثار افزایشی جمع‌پذیر (تجزیه واریانس) و آثار متقابل ضرب‌پذیر (تجزیه به مؤلفه‌های اصلی) نشان داد که آثار ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل بین آنها بسیار معنی‌دار بود و سه مؤلفه اول 89 درصد از مجموع مربعات اثر متقابل را توجیه نمودند. بای پلات اولین مؤلفه اصلی و میانگین عملکرد دانه برای ژنوتیپ‌ها و محیط‌ها مشخص نمود که ارقام پیشتاز و مغان1 با دارا بودن عملکرد دانه بالا از پایداری بیشتری برخوردار بودند. نمودارهای تجزیه الگوی واکنش ژنوتیپی ترسیم شده براساس دو مؤلفه اول و معنی‌دار مدل برای ژنوتیپ‌ها و محیط‌ها و همچنین تجزیه خوشه‌ای براساس آماره‌های پایداری مدل AMMI3 شامل SIPC3 و EV3 نشان داد که رقم پیشتاز دارای واکنش پایداری عمومی بود و با دارا بودن عملکرد دانه بیش از میانگین همه ژنوتیپ‌ها به‌عنوان یک واریته دارای سازگاری عمومی شناخته شد. رقم خزر رتبه دوم پایداری را به‌خود اختصاص داد که به‌علت داشتن عملکرد در حد میانگین، رقمی با سازگاری عمومی متوسط بود. ارقام الوند، سبلان، مغان1، فلات و داراب نیز پایداری ضعیفی داشتند. ارقام سرداری و امید با عملکرد پایین‌تر از میانگین به‌عنوان ارقام ناپایدار شناخته شدند. همچنین مشاهده شد که محیط‌های مورد ارزیابی همگی در ایجاد اثر متقابل سهم داشتند.

عنوان مقاله [English]

Pattern analysis of genotype × field environments interaction for grain yield in wheat using AMMI method

چکیده [English]

This research was conducted to investigate genotyp×environment interaction for grain yield of ten wheat cultivars in 8 environments (combinations of two nitrogen fertilizer treatment and four irrigation regimes). Analysis of additive main effects (analysis of variance) and multiplicative interaction effects (principal component analysis) revealed that the effects of genotype, environment and genotype ×environment interaction were highly significant. three first principal components explained 89% of the interaction sum squares. Biplot of the first principal component and mean grain yields for genotypes and environments revealed that high yielding genotypes of Pishtaz and Moghan1 were more stable cultivars. Pattern analysis of two first significant principal components for genotypes and environments and also cluster analysis based on stability statistics of AMMI3 model (SIPC3 and EV3) showed that Pishtaz genotype had general stability. The grain yield of this cultivar was higher than the average of all genotypes, it was implied that this cultivar had general adaptability. Khazar cultivar was ranked as the second stable cultivar with having grain yield of approximately as much as the average of all genotypes; thus it was considered as a genotype with moderate general adaptability. Cultivars of Alvand, Sabalan, Moghan1, Darab and Falat showed very low stability. Sardary and Omid with lower yield were recognized as unstable cultivars. Also, it was found that all environments had contribution in the interaction effects.