تنوع ژنتیکی و بهره ژنتیکی ناشی از انتخاب در گندم نان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

وجود تنوع ژنتیکی برای تداوم و پیشرفت برنامه¬های به¬نژادی گیاهان زراعی و افزایش کارایی انتخاب ضروری است. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و تخمین بهره ژنتیکی ناشی از انتخاب در یک جمعیت گندم شامل 9 رقم و 36 نتاج حاصل از تلاقی آنها از طرح بلوک¬های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان در سال 1379 استفاده گردید. محاسبه ضریب تنوع فنوتیپی و ژنوتیپی برای صفاتی نظیر عملکرد دانه (به‌ترتیب6/24% و 7/21%)، تعداد دانه در سنبله (6/19% و 19%)، وزن دانه در سنبله (6/19% و 6/19%) و عملکرد بیولوژیک (6/18% و 5/16%) نشان داد که تنوع زیادی برای این صفات در مقایسه با صفاتی مانند روز تا سنبله دهی، روز تا رسیدگی، طول سنبله اصلی تعداد سنبلچه در سنبله و عرض برگ پرچم در ژنوتیپ¬های مورد بررسی وجود دارد. اگرچه برآوردهای وراثت پذیری عمومی برای بیشتر صفات بالا بود ولی بیشترین برآورد وراثت پذیری خصوصی به تعداد دانه در سنبله (79%)، طول سنبله اصلی (62%)، وزن هزاردانه (58%) و تعداد سنبلچه در سنبله (57%) تعلق داشت. به دلیل برآورد بسیار پایین وراثت پذیری خصوصی عملکرد دانه (18%) بهره ژنتیکی ناشی از انتخاب برای این صفت (12/9%) در مقایسه با اجزای عملکرد نسبتأ اندک بود. بهره ژنتیکی تعداد دانه در سنبله (3/32%)، وزن هزاردانه (3/14%)، وزن دانه در سنبله (9/12%) بیشتر از سایر صفات بود. بطورکلی نتایج نشان داد که می¬توان از ژنوتیپ¬های برتر از نظر تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه برای بهبود عملکرد در برنامه¬های به‌نژادی گندم استفاده نمود.

عنوان مقاله [English]

Genetic variation and genetic gain from selection in bread wheat

چکیده [English]

Genetic variation is necessary factor for continued breeding and increasing genetic gain from selection in crop plants. To evaluate genetic variation and genetic gain from selection in bread wheat, 45 genotypes consisting of 9 cultivars and their 36 crosses were grown in a randomized complete block design with three replications in research farm of Isfahan University of Technology. The phenotypic and genotypic coefficients of variation for grain yield (24.6% and 21.7%, respectively), grain number per main spike (19.6% and 19%), grain weight per spike (19.6% and 19.6%) and biological yield (18.6% and 16.5%) indicated that there is a great degree of variation for these traits in this study. The highest narrow sense heritabilities were belonged to grain number per spike (79%), spike length (62%), 1000 grains weight (58%) and spikeletes per spike (57%). Due to magnitude of heritability of grain yield (18%), its genetic gain (9.12%) was relatively low compared with other traits. The genetic gain for grain number per spike (32.3%), 1000 grain weight (14.3%), and grain weight per spike (12.9%) was larger than other evaluated traits. In general, selection of superior genotypes based on grain number per spike and thousand grains weight could improve grain yield in breeding programs of wheat.